Ogromnie to ciekawe. Jeszcze wrócę czytać porządnie.

Mam historię Chin współczesnych. J. Gittings napisał a UJ wydał po polsku.

.

Kolejne mity umierają na naszych oczach ;)

Interesująca notka. Dziękuję i pozdrawiam

Zastanawia mnie na ile nazywanie wielu z dawnych wojen Chin mianem wojen "domowych" może być anachronizmem. Analogia z odwrotnej perspektywy: w programie nauczania historii Uniwersytetu Hongkongu (HKU) moduł dotyczący historii europejskiej lat 1914 - 1945 nosi tytuł "Europejska wojna domowa" (The European Civil War).

https://www.history.hku.hk/download/BASyll_2017-18_hist.pdf

Dziękuję za ciekawy komentarz i linki do których zajrzę w wolnej chwili. Nie aspiruję do jakiejś roli eksperta od Chin, napisałem notkę, bo to co przeczytałem u Rodzińskiego w zupełności nie pasowało do tej „drogi cnoty i cywilizacji”. Zwłaszcza, że Sun Jat Sen mówił te słowa, kiedy na południu Chin pamiętano jeszcze stłumienie powstania Miao. Nie chcę ani demonizować, ani usprawiedliwiać Chińczyków. Pomijając kwestie relacji z Kitanami, Mongołami czy Mandżurami, wrażenie po lekturze Rodzińskego jest takie, że w chińskiej terytorialnej ekspansji i kolonizacji zdobytych terenów nie było niczego szczególnego, żadnej „cnoty i cywilizacji” przeciwstawionej barbarzyństwu krajów Zachodu i Japonii (choć rola tych krajów w dziejach Chin rzeczywiście była haniebna). Brutalność interweniujących mocarstw odreagowywano w formie brutalnej sinizacji mniejszości. I myślę, że Chińczycy nie mogą tutaj się usprawiedliwiać „to nie my, to Mandżurowie” bo taki na przykład Zuo Zongtang wspomniany w notce nie był Mandżurem, tylko Chińczykiem z Hunan.

Ewentualny udział rekruta chińskiego w kampanii europejskiej Mongołów nie byłby dla mnie niczym niespodziewanym, skoro tak licznie brali oni udział w wyspiarskich kampaniach Kubilaja. Ciekawe, że historycy nie rozważali, czy Chińczycy brali udział w kampanii w Europie Wschodniej. Nie tylko Rodziński, który nie lubił Mongołów i myśl o mongolsko-chińskim współdziałaniu była mu obca, ale także współcześni autorzy zachodni.

Badanie – kto stracił na upadku ekonomii Songów itd. to dla mnie jak na razie zbyt trudne zadanie.

Celem pewnej wizualizacji Chin - proszę tylko zwrócić uwagę na mapę STRADFOR .  

http://swiatowidz.pl/2013/10/jak-naprawde-wyglada-mapa-chin/

Na niebiesko to obszary górzyste i półpustynie   zamieszkiwane przez nie-Chińczyków.

Od czasów CHRL jest natężona  sinizacja tych mniejszości - i na tym cierpię najbardzie Ujgurowie i Tybetańczycy.  I taka ciekawostka  za dr. Marszewskim - język manżdżurski dziś bada się w był enklawach mandżurskich koloni wojskowych w Xinjiangu a nie w Mandżurii.

Mapa pokazuje rdzeń ziem ludu Han i cała ich historia  to zabezpieczenie tego rdzenia przez kontrolę  obszarów buforowych i zamieszkujących je ludow  oraz scalania  prowincja rdzenia które emancypują.  Dziś jak za czasów dynasti Ming wybrzeż ma inne potrzeby niż wnętrze i stąd problemy ośrodka centralnego. Tak też i opisują analitycy ekonimiczni możliwość   napięć społecznych pomiędzy wybrzeżem i jego klasą średnią a interiorem gdy pogłębi się  zapaść  po pandemi koronowirusa. 

czy Chińczycy brali udział w kampanii w Europie Wschodniej

Pytanie czy Chinczycy pojawili się na Rusi - jako jednostki specjalistyczne tak  jako masy wojskowe nie koniecznie - Mongołowie wysługiwali się jednostkami tubylczymi  np. w najazdach  mongolskich pod Sandomierzem mieli brać  udział  Rusini.

Jako ciekawostkę podam że historia się powtarza w czasach rewolucji bolszewickie rdzeń Czeki stanowili min. Chińczycy - to jednosti ich gwardii osłaniały  Kreml i dokonywały  rozstrzeliwań. Te bitne, bezwzględne  i wyszkolone jednostki  miały niby się rekrutować z mas Chinczyków zatrudnianych w gospodarce carskiej Rosji  w okresie I wojny.     

I w nawiązaniu do .. „drogi cnoty i cywilizacji”  to  przykładem jej skuteczności  jest wprowadzenie lamaizmu wsród Mongołów  - ot spacyfikowano umysły synów Czyngisa na stulecia. 

Myślę, że takie karkołomne określenie jest celowe, a kogoś dalszego geograficznie i kulturowo jak Chińczyk czy nawet Amerykanin może wcale nie zdziwić. Powiem więcej: władze ewentualnej Federacji Europejskiej, jeśli taki twór miałby kiedyś powstać, pewnie z chęcią przejęłyby taką terminologię i układając podręczniki historii dla naszych pra-prawnuków nazywałyby "wojnami domowymi" nie tylko europejskie fronty wojen światowych, ale gros konfliktów w historii Europy.

Myślę, że nie ma co się wstydzić, bo Gospodarz wiele razy pisał o znaczeniu, jakie ma sfera pop. A Czyngis chyba jest niemal cały czas na nawigatorskiej fali. 

Problemy z Mongołami miała dynastia Ming - np. klęska pod Tumu i cesarz był w niewoli,  atrakcja turystyczna w postaci Wielkiego Muru pochodzą ze  próba jego odnowienia w czasach Mingów. Ostatecznie Mongołów podbili Mandżurowie i ich nowa dynastia w ramach  ekspansji na Zachód.  Propagacja  Lamaizm wśród Mongołów  i to na duża skalę to własnie XVI wiek.  Religijne i handlowe relacji ośrodków dworu Mingów i lamów tybetańskich dały owoc w postaci misji wśród mongołów - gdy Mingowie tracą mandat nieba [ czyli kończy się resurs danej dynastii to taki cykliczny etap obumaracia danej formy biurorakcji [dynsati] i  jest potrzeba jest przeformatowania  w inną dynastię] owoce pacyfikacji  lamaizmem mongołów zbierze dynastia Qing.

Co do sensu mapy - ona pokazuje rdzeń ziem ludów Han czyli te obszary rolnicze i najwiekszej gęstości zaludnienia oraz zanacza gdzie są tereny trudne dla rolnictwa czyli górzyste, półputynne   - Stradford to ośrodek myśli geopolitycznej zatem  że tam szuka się ukaza tzw. rdzenia danego kraju jego istonych obszarąó buforwych oraz jak to się ma  do uwarunkowań geograficznych.

Jeżeli zatem nałożym mapę gęstości zaludnienia, mapę fizyczną terenu oraz mapę etnicznych mniejszości - to mapa Strafordu w swoim uproszczeniu  jest czytelna. 

I pozostaje kwestia obecnych kolinizacji przez  etnicznych Han w prowincjach gdzie jeszcze na początku  czasow CHRL zachowywano sowiecką politykę mniejszościową która został zarzucona. Mamy potem czasy rewolucji kuturalnej z jej licznymi deportacjami i zwalczaniem lokalnych kultur.  To  że dany obszar przypisuje się do danej mniejszości przy miastach obsadzonych przez Han zabuża demografię populacji.   Na przykładzie Ujgórów - prościej i przystępniej kwestie narodowościowe w polityce władz Chin tłumaczy dr. Marszewski. 

Mapa Stratfor to dla mnie tylko manipulowanie rzeczywistością - cóż tłumaczenie kiedyś  prac sowieckich sinologów a dziś anglosaskich to też forma manipulowanie rzeczywistością.  

W każdym przekazie są rzeczy przemilczane lub wyolbrzymiane oraz istotne do wychwycenia, a nawet czasami dobrze dobrany punkt widzenia lub skrót myślowy.  Każdy pracuje na własnym aparacie badawczym oraz dobiera źródła i ma własne upodobania. 

Pewne formy skróconych i syntetycznych raportów gepolitycznych Stradford [a mapa była pewnie częścią jednego z nich] szybko porządkują tematykę danego obszaru. Jak uzupełnienie oczywiście zaleca się też zapoznanie z  raportami  z innych ośrodków np. rosyjskich https://www.geopolitica.ru/article/kitay-v-mirovoy-politike

 Oczywiście można i powino zapoznawać się z obszerną literaturą ale to już kwestia wolnego czasu i potrzeby.  

W kwestii lamaizmu wsród mongołów -

...wątpię, aby ewentualne dalsze trwanie Mongołów przy szamanizmie mogło utrudnić podbój ich ziem przez cesarstwo.. 

To Mingowie którzy doszli do władzy w ramach obelenia mongolskiej Juan - mieli stały problemy z mongołami i to oni byli w defensywie a nie na odwrót.    Mimo podziału wśród mongołów  - konfronatacja z Mingami w pewnym sensie  ich spajała w całości. To że byli mongołowie różnych denominacji nie tylko szamanizm  świadczy  np. mniejszość etniczna Dongxiang - muzułmanie.

Mongołów - podbili Mandżurowie którzy założyli kolejną dynastię a ich anksję ułatwiał  już powszechnych lamaizm.   

 ....propagowana jest raczej wersja odgórnego wprowadzenia przez Altan Chana bezpośrednio z Tybetu, z zamiarem wzmocnienia przez to jego władzy...  

Nie ufamy propagowanym treścią STRADFOR ale  mamy zaufanie  do wersji że Altna Chan odgórnie wprowadził lamaizm. Tylko że może  uwagi o pacyfikacyjnej  roli lamaizmu nie są całkiem sprzeczne z propagowaną wersją. 

Chodzi o etapy procesów i odległe wyniki w czasie. W ramach wzmocnienia władzy  na danym etapie propagacja odgórna danej denominacji wzmacnia  władzę [ np. identyczny ruch Mieszka I]. Problemem jest jednak co w dalszym czasie niesie się za  zależnością  duchowa od zewnętrznych ośrodków.  W przypadku Polan - oferta Rzymu służyła do stałego wzmacnia ich struktur państwowych, czyli wygodny  wasal na tyłach wrogiego cesarstwa.   W przypadku mongołów po pewnym czasie dla dworu Lamów ważniejsze były kontakt i interesy z dworem Mingów [potem ich następców]  niż potrzeby suwereności mongolskiej. 

Pekin wyciąga wnioski i dziś z tej lekicji historii - stąd też zwalczanie muzułmanów  i chrześcijan - związanych z obcymi centrami duchowymi o ile nie są zrzeszeni w strukturach  kontrolowanych przez państwo.  

Materiały takich ośrodków jak Stratfor trzeba traktować w ujęciu poznawczym - w sensie formy oraz prezentacji materiału, na co jest zwracana uwaga, na jakie elementy jest kladzony nacisk. Bo czym one są i do czego służa one prezentują jak kaształtuje siedane myśl imperialna. Czyli jak zwykle przy pracy z taki materiałe stosujemy aparat  do deskrypcji  znaczeń. Bo jaki jest sens taki ośrodków one służą do wymiany poglądów [nie znoszę pojecia think tanków]  do ucierania postaw i wypracowanie przekazu. Czym innym sa raport wewnętrzne dla podjęcia decyzji kierowane do gremiów kierowniczych a czym innym miejsce wymiany myśli. Jednym z zadań jest też dezinformacja czy t ośron trzecich a w przypadku kolnii dezinformacja tubylczych elit. Na naszym terenie Instytut Zachodni z Poznania służy do zamazywania  ocen Berlina a Ośrodek Wschodni do publikacji na teamt Rosji i zamazywania realiów Rosji. W przypadku tego ostatniego ośrodka fakt ciekawe był by raporty kierowane dla ambasad.

Wracajać do mongołów -

Zacytujmy rosyjski opis poltyki Chin

.. Historia rozwoju i wielowiekowe doświadczenie Chin pozwoliły mu znacznie wcześniej niż Zachód zrozumieć moment, w którym „wpływ jest ważniejszy niż władza”. I nie jest to pragnienie bezpośredniej i silnej kontroli geopolitycznej. Wpływ jest tu rozumiany jako ograniczony, naturalny, precyzyjnie dozowany, ukierunkowany wpływ na kluczowe punkty regionów i krajów, stanów i systemów społecznych. Ta dość nowoczesna strategia w średniowieczu nazywała się Jingji (skrót od „Jingshi Jimin” - zarządzanie światem, pomaganie ludziom). Główną metodą realizacji tej strategii jest uwei (feigun), czyli „brak działania” (to znaczy nic, co jest proste, niegrzeczne, prymitywne, łatwe do uderzenia). Innymi słowy, metoda ta jest mądrze nazywana „izyy” (luźne wodze). W jego istocie nie leży dyktanda, lecz dyplomatyczna wskazówka dotycząca miejsca i terminu. Chińczycy w swoim zarządzaniu zawsze stosowali najstarszą zasadę chińskiej strategii - „wygrywaj bez walki”, elastycznie działaj metodami współpracy i walki wszelkimi możliwymi środkami. ...

W tym znaczeniu rozumiemy politykę Mingów na wykorzysywanie najemnikow mongolskich do walk z pobratyncami, na asymilację, wprowadzenie podziałów miedzy plemionami oraz na sianie  fermentu religijnego.

Bo to jest szerszy aspekt oddziaływania niż divide et impera - którą dynastia mandżurska według Rodzińskiego kontynuje. 

Co do Galdana jednoczy on plemiona mongołów, dżungarów ale ma tam mieszankę pelmion i denominacji co osłabia to młodą struturę. 

Artylerii mandżurska to też jest aspekt religijny - to jezuici uczą technik ludwisarskich i to przed bitwą pod Czamdo - przetstowano  parę lat wcześniej siłe rażenia pod Abłazimem wojska chinskie  miały w 1684 150 lekki i 40 cięzkich aramt  i Rosjanie skapitulowali. [Ciekawe wikipedia od zamkach lontowych i skałkowych piszę ale armatach nie wspomina]. 

Podbój mongołów przez mandżurów ma wiec aspekt religijny  nie wprost mnisi tybetanscy i jezuici odgrywają rolę.

Pytanie jest takie, na ile Mingowie mieli w drugiej połowie XVI wieku kontrolę nad lamami z Tybetu? Wielu badaczy twierdzi, że zwierzchnictwo było tylko formalne, że istniały konflikty między buddystami z Chin i z Tybetu, a nawet w samym Tybecie dość ostro rywalizowały ze sobą różne szkoły lamaizmu. Altan Chan mógł rozumieć, że trzeba związać się z jakąś wielką religią, ale czy rzeczywiście mógł się obawiać, że cesarstwo będzie oddziaływało na jego naród przez Tybet? Mingowie mieli wtedy poważne problemy na południu kraju.

Czasy Galdan Chana to już, jak zauważył Rodziński w ślad za Johnem Fairbankiem, koniec potęgi koczowników i przewag jeźdżców-łuczników. Jedność etniczna czy religijna raczej by mu już nie pomogła, musiał ulec Chinom albo Rosji.    

Z Ałbazinem wiąże się postać polskiego pochodzenia, Nicefor Czernichowski, który w XVII w. założył tam własne państewko Jaxa, a potem uznał zwierzchnosc cara. Interesował się tą sprawą Nienacki, który chyba nawet pojechał nad Amur pisać reportaż o Ałbazinie.

Co jest kluczowe w decyzji Ałtan Chana – zaprosił 3 Dalajlamę Sonam Gjaco a ten stał za budową klasztorów, propagacja tradycji gelug oraz zmian w orientacji duchowej mongołów – np. zakaz ofiar z zwierząt i ludzi, palenie wdów oraz celowości działań militarnych. Jego działania były wsparte edyktami Ałtan Chana. Co jest następstwem masowego wprowadzania buddyzmu – potrzebna jest liczna formacji kapłanów którzy przychodzą z Tybetu i kształcą oraz kształtują w klasztora nowych uczniów czyli synów min. mongolskiej arystokracji.

I nawiązując do strategi Jingji - wpływ jest ważniejszy niż władza - Mingowie którzy z Tybetem prowadzą interesy – mają nowy kanał wpływu na Mongołów.

I być bardzo precyzyjnym co należy rozumieć pod pojęciem Mingów – to jest to głębokie państwo w chinach czyli kasta urzędników konfucjańska która kieruje imperium. Zmieniają się tylko tylko szyldy – nazwy kolejny dynastii, republik – bo mechanizm głębokiego państwo potrzebuje nakręcenie sprężyny.

Po co ta dygresja – to że stałe zagrożenie ze strony ludów stepu musi być wygaszane działaniami planowanymi na dziesięciolecia – stąd wpływ jest ważniejszy a nie kontrola.  Efekt pełnej kontroli na mongołami jaką w końcu osiągnęła następna dynastia – bazował na fundamentach poprzedników.

Galdan Chan – był ojratą czyli jedną z grup mongołów. Rozdźwięk pomiędzy grupami powodował że niektóre grupy chałchasi wybierali protekcję mandżurów i u nich szukali wsparcia wobec ojratów. Zatem już na starcia nie mamy jedności etnicznej a że werbował Galdan muzułmańskich wojowników nie mamy i denominacyjnej.

Co do uwagi o końcu - potęgi koczowników i przewag jeźdżców-łuczników.

Obie strony tak dwie armie chińskie jak i armia Galdan Chana stosowały broń palną  - taki armatki na wielbłądach o nazwie zamburak. Galdan Chan – musiał przyjąć bitwę zakleszczony przez dwie armie cesarskie gdy te jeszcze zajęły wzgórza i obsadziły artylerią oraz stosowały  przesłony dla piechoty wyposażonej w muszkiety. Mamy więć w nie sprzyjących warunkach terenowych  starcie jednostek  kawaleryjskich z formacjami  piechoty wspartymi nie tylko skomnymi zumburakami ale większego kalibru armatami oraz kawalarią mandżurską. 

Zmieniają a czasy i wojownicy – następuje stały wzrost świadomości pola walki ot choćby kontyngent kałmucki [pobratymców ojratów] pod Wiedniem na służbie u Sobieskiego. Zatem ojraci / dżungarowie  mieli pojęcie o tym że świat się zmienia. 

Potęga koczowników i przewaga jeźdźców łuczników to w czasach Galdan Chana przeszłości – tu chodzi o przepustowość i bezpieczeństwo szlaków. Po traktacie w Nerczyńsku tworzy się wiekszy ruch na  Wielkim Herbaciany Szlaku – i stąd przyzwolenie na pełną eliminację Dżungarów przez Mandżurów z terenów buforu szlaku w I połowie XVIII wieku . 

z Czerniachowa (powiat żytomierski, dawne dobra książąt Ostrogskich).

Chyba nazwisko poprawniej brzmiałoby: Czerniachowski, no ale "poszły konie po betonie" i nikt już nie będzie tego zmieniał

O tym herbie wiedziałem, ale tekst rosyjski bardzo ciekawy, dzięki. 

To jest strategia sieci połączeń budowania wpływów – i tak parzmy na relację dworów Mingów oraz Tybetu – one są ideowe, polityczne ale i ekonomiczne i i tu też jest szlak - herbaciana droga – herbata za konie.

Chińczycy uważali Tybetańczyków za barbarzyńców, więc związki ideowe nie były zbyt silne, mimo popularności buddyzmu w Chinach. Związki polityczne - tu historycy się spierają i mają problemy ze znalezieniem przekonujących argumentów. Ekonomiczne - pełna zgoda, to znacznie większy zestaw towarów niż tylko herbata za konie.

Co do uwagi że Państwo Mingów nie było jednolite i ścierały się frakcja, koncepcje, lobby wojskowe i biurokratyczne – ale to jest stał element funkcjonowania imperiów.  Pogranicze to zawsze jest teren dobrych interesów lokalnych sitw i przekupnych dowódców wojskowych.  Jeżeli nawet czasem wbrew interesom władzy centralnej to była już tylko kwestia wielkości łapówki dla eunuchów z dworu.

To nie chodziło tylko o sitwy z pogranicza. Konflikty były w samym Pekinie, była tam silna opozycja przeciwko pokojowemu ułożeniu stosunków z Mongołami. Do tego dochodziły konflikty między neokonfucjańską administracją a klikami eunuchów, wystąpienia różnych sekt buddyjskich. To już była zapowiedź katastrofy państwa w XVII w.

I tu odniosę się do pojęcia głębokiego państwa w systemie biurokratycznym – czy był jak element sterowniczy i planistyczny. Dla mnie taki - narzędziem do kontroli wytycznych głębokiego państwa są stowarzyszenia religijne. I mamy to najbardziej znane i przewijające się przez wieki Stowarzyszenie Białego Lotosu. 

Nazwa Biały Lotos przewija się przez wieki, ale nie oznacza zawsze tego samego. To była sekta, która prawdopodobnie wyniosła do władzy dynastię Ming, potem została wyjęta spod prawa. W końcowym okresie Mingów nazywano tak różne sekty buddyjskie o charakterze heretyckim, dla neokonfucjańskiej administracji określenie Biały Lotos było traktowane jak obelga i oskarżenie. Sekty były traktowane jako poważne zagrożenie dla istniejącego porządku. Dlatego hipoteza, że Biały Lotos był narzędziem głębokiego państwa jest jak dla mnie w sprzeczności z wcześniejszym komentarzem:   

to jest to głębokie państwo w chinach czyli kasta urzędników konfucjańska która kieruje imperium

Upadek dynastii Ming nie wygląda na realizację przedstawionego schematu, że biurokracja widząc dryf dynastii zmienia ją na nową. Pod koniec panowania Mingów była rzeczywiście opozycja urzędnicza, konfucjańska pod nazwą Tung-lin, ale została w latach 1625-1626 wymordowana z polecenia dworskich eunuchów. Oczywiście Chińczycy będą twierdzić, że mieli jakieś głębokie państwo, które miało wszystko nadal od kontrolą, ale to wyglądało raczej na całkowite zawalenie się systemu. W latach dwudziestych były też rebelie grup określanych jako Biały Lotos, ale pytanie, czy rzeczywiście były inspirowane? To były czasy załamania gospodarczego wywołanego między innymi niskimi temperaturami i głodu. Pojawianie się sekt głoszących nadejście buddyjskiego mesjasza mogło być reakcją na kryzys. Ludzie Białego Lotosu zostali wymordowani podobnie jak Tung-lin. Ostatecznie do obalenia Mingów przyczynili się, jak pisze Des Forges bandyci - gangi, nieopłacani żołnierze, bezrobotni górnicy, Mongołowie, muzułmanie, którzy rabowali kogo popadło. Trudno przypuszczać, żeby ci rebelianci byli sprowokowani przez jakąś frakcję cesarskich eunuchów, czy niedobitki konfucjańskich urzędników. Bandyci masakrowali wszystkich, także ludzi wykształconych. Bardziej podejrzewałbym inspirację ze strony Mandżurów. 

Co do atencji do Tybetu - nie jest tak powszechna jak w latach 90-tych, kiedy powstawały popularne filmy o Tybecie. Nawet miłośnicy Tybetu zdają sobie sprawę z fałszywego obrazu jakiejś ekologicznej idylli w Lhasie, którą zniszczyli Chińczycy (książka Eve Mullen "Amerykańska okupacja tybetańskiego buddyzmu"). Pojawiają się relacje byłych buddystów, którzy informują o nadużyciach seksualnych w ramach lamaistycznych sekt.  Przedstawianie grup lamaistycznych jako satanistów ma długą tradycję w poglądach amerykańskich protestantów (ciekawa sprawa tajnych misji protestanckich w Tybecie rządzonym przez Chiny Ludowe - komuniści czasem te misje dyskretnie wspierali). Nauka marksistowska też źle pisała o lamaizmie (Rodziński nazywa lamaizm tybetański najbardziej prymitywną i zniekształconą formą buddyzmu).