Zwlekałem z pisaniem na temat „chemicznej” rodziny du Pont, bo miałem przeczucie, że temat jest obszerny. I rzeczywiście, sam założyciel dynastii, Pierre Samuel du Pont to postać, którą trudno opisać w jednej notce. Dlatego zajmę się teraz głównie jednym wydarzeniem z początków jego kariery, które w ślad za błędnym tekstem z Wikipedii było popularyzowane metodą „kopiuj-wklej”.

W notce Wikipedii o Komisji Edukacji Narodowej przez długi czas można było przeczytać informację:

Pierre Samuel du Pont de Nemours - wcześniej osobisty sekretarz króla, został przez niego wyznaczony początkowo do roli wpływowego sekretarza Komisji i był nim aż do czasu emigracji do USA, gdzie jego syn stworzył później podwaliny przyszłego koncernu chemicznego DuPont.

Były w tym tekście pewne nieścisłości – du Pont po wyjeździe z Polski nie pojechał od razu do Stanów, przebywał jeszcze dwadzieścia kilka lat we Francji. Nie mógł być „wcześniej” osobistym sekretarzem Stanisława Augusta, bo funkcja w KEN i funkcja doradcy króla została mu zaoferowana równocześnie. Istotniejsze jest jednak to, że podana informacja stwarzała wrażenie, że du Pont był jakimś francuskim rezydentem w KEN („wpływowy sekretarz” i zwrot „aż do”, który wskazywał na jego długi pobyt w Rzeczypospolitej). Tymczasem du Pont nie miał możliwości popracować długo w KEN. W Wikipedii błędny tekst już został zmieniony, ale dalej widnieje na paru blogach i stronach różnych szkół i instytucji.    

Zacznijmy od przodków naszego bohatera. Pierwszym przedstawicielem rodziny, którego możemy znaleźć na dostępnych drzewach genealogicznych był Abraham I du Pont, urodzony w 1572 roku w Rouen we Francji, należący do francuskich kalwinistów - hugenotów. Niestety, ani Pierre Samuel w swoich wspomnieniach, ani John K. Winkler, autor książki „Dynastia Du Pontów” nie podają w jakich okolicznościach doszło do konwersji rodziny na protestantyzm. Winkler pisze, że najstarszy ślad zamieszkiwania du Pontów w Rouen pochodzi z około 1500 roku, a rodzina przeszła na protestantyzm w latach 1555-1560. Zastanawiające jest częste pojawianie się w rodzinie imion Abraham, Samuel i David. Ktoś może powiedzieć, że protestanci lubili imiona starotestamentowe, ale inna, spowinowacona z du Pontami rodzina hugenocka z Rouen – Cossartowie nadawała dzieciom typowe francuskie imiona.  Pierre Samuel du Pont twierdził, że jego rodzina jest „normańska” i przybyła do Rouen z Bretanii. Jeden z synów Abrahama I du Ponta, Abraham II przeniósł się do Holandii i dał początek holenderskiej i angielskiej linii du Pontów, których przedstawiciele zajmowali się między innymi kupiectwem i medycyną.

Pierre Samuel wywodził się z tej linii rodziny, która pozostała we Francji. Jego ojciec był producentem zegarów w Paryżu i liczył, że Pierre przejmie po nim interes. Matka Pierre’a - Anne Alexandrine Montchanin wykorzystywała dziecko jako medium. Zwolennicy teorii o światowych rządach masonerii i iluminatów twierdzą, że to właśnie okultystyczne kontakty matki Pierre’a zdecydowały o karierze rodziny du Pont. Pierre w młodości nie chciał zajmować się zegarami jak jego ojciec. Interesował się filozofią, ekonomią, medycyną. Chciał zostać oficerem, ale był na to zbyt słaby fizycznie. Uczył się, by zostać hugenockim duchownym, ale na pewnym etapie tych nauk stwierdził, że „inteligentny człowiek nie może być ani protestantem, ani katolikiem. Powinien szanować moralność każdej formy religii i kultu zgodnie z prawami swojego kraju.” Przestał wierzyć w Boga jako osobę, został deistą. Miał częste problemy ze zdrowiem. Kiedy zachorował na ospę, lekarz nie wyczuwając pulsu stwierdził jego zgon. W trakcie przygotowań do pogrzebu „zmarły” poruszył się i przemówił. Skutkiem choroby była duża krótkowzroczność w prawym oku, Pierre mógł widzieć przedmioty z bliska niemal jak pod mikroskopem. Lewe oko pozostało normalne.

Po śmierci matki Pierre, pobity przez ojca z powodu flirtu z niejaką panną Van Laan, zdecydował się uciec z domu i przez pewien czas klepał biedę, a nawet głodował. Z czasem pogodził się z ojcem i na znak zgody podarował mu własnoręcznie wykonany zegar. Ale nie zamierzał zostać rzemieślnikiem. Ważne dla jego losów było spotkanie w Paryżu z Denisem Diderotem, pisarzem, filozofem i redaktorem naczelnym Encyklopedii wydawanej od 1750 roku.  Pod wpływem rozmów z Diderotem Pierre postanowił zdobyć posadę rządową. Chciał zwrócić na siebie uwagę ważnych osób we Francji przez sporządzanie memoriałów na tematy ekonomiczne. Okazał się w tym na tyle dobry, że można było jego teksty wykorzystać w propagandzie. Zainteresował się nim François Quesnay, jeden z najbardziej wpływowych ekonomistów. Quesnay uczynił du Ponta swoim sekretarzem i obaj współpracowali przez 11 lat. Du Pont wykonywał także zlecenia dla rządu, ale miał problem z uzyskiwaniem stałego dochodu. Pisał więc biuletyny ekonomiczne dla władców - m.in. króla Szwecji i margrabiego badeńskiego. Z pewnością nie zaszkodziło jego karierze przystąpienie do masonerii.

W 1774 roku pojawiła się dla niego ciekawa oferta z Polski. Nie jest jasne, kto ją sformułował. Amerykański autor polskiego pochodzenia, Leszek August Wolkowski informuje, że du Pont już w poprzednich latach kontaktował się z konfederatami barskimi i był przez nich zapraszany do Polski. Nie odpowiadały mu jednak poglądy konfederatów. Według Wolkowskiego podkanclerzy litewski Joachim Chreptowicz, który zabiegał w latach 1769-1770 o poparcie Francji z ramienia Stanisława Augusta zarekomendował du Ponta księciu Adamowi Kazimierzowi Czartoryskiemu. Czartoryski szukał wychowawcy-nauczyciela dla swojego syna Adama Jerzego.

Czartoryski proponował du Pontowi 10 tysięcy franków rocznie plus dodatki oraz dodatkowo godność doradcy Stanisława Augusta Poniatowskiego. Winkler podaje, że po upływie 10 lat pracy u Czartoryskiego obiecano du Pontowi nagrodę w kwocie 100 tysięcy franków, ale zaliczkę w postaci jednej trzeciej tej kwoty miał otrzymać z góry. Za pieniądze otrzymane od Czartoryskiego du Pont zapłacił pierwszą ratę za zakup posiadłości ziemskiej, którą nazwał Bois-des-Fossés. Wolkowski pisze, że du Pont się wahał i został przekonany dopiero, kiedy zaproponowano mu dodatkowo funkcję sekretarza do spraw korespondencji zagranicznej w Komisji Edukacji Narodowej. Według Winklera pośrednikiem między księciem Czartoryskim a du Pontem był ksiądz Nicolas Baudeau, który wcześniej przebywał w Polsce na zaproszenie biskupa wileńskiego Ignacego Massalskiego.  Z pewnością przyjazd du Ponta był uzgodniony ze Stanisławem Augustem o czym pisze Winkler, ale zdaniem Wolkowskiego treść późniejszego listu du Ponta do króla nie wskazuje na to, aby du Pont i Stanisław August zawarli bliższą znajomość.

Nie mieli zresztą na to czasu. Du Pont przebywał w Polsce zaledwie kilka miesięcy. Przyjechał z własnymi propozycjami dla polskiego szkolnictwa, które nie do końca pasowały do tego, co zamierzali bardziej wpływowi członkowie Komisji Edukacji Narodowej. Według koncepcji du Ponta szkoły parafialne miały uczyć przede wszystkim wiedzy praktycznej. Wyższy szczebel nauczania miały stanowić szkoły powiatowe, które miały przede wszystkim dostarczać dzieciom szlacheckim wiedzy rolniczej (bardzo ważnej zgodnie z zasadami francuskiej szkoły ekonomicznej fizjokratów, która rolnictwo stawiała na piedestale). Szkoły wojewódzkie miały przygotowywać do służby wojskowej i publicznej. Zresztą du Pont w każdym rodzaju szkół postulował wprowadzenie szkolenia wojskowego. Wojskowy charakter miały też mieć proponowane przez niego „gry patriotyczne” w których miały uczestniczyć zarówno dzieci szlachty jak i niższych stanów.

Ten nacisk na wychowanie wojskowe Polaków proponowany przez du Ponta nie może dziwić. Francuscy politycy byli zapewne rozczarowani wynikiem konfederacji barskiej podczas której konfederatom pomagali francuscy oficerowie. Francuzi liczyli zapewne, że z Rzeczypospolitej  uda się przy pomocy wojskowego wychowania obywateli zrobić wartościowego sojusznika. Ale mocarstwa rozbiorowe miały inne plany i miały też  swoich ludzi w Komisji Edukacji Narodowej (zwłaszcza Rosja). Dla wielu członków Komisji Edukacji Narodowej i Komisji Rozdawniczych do spraw majątku pojezuickiego(Massalski, ks.Antoni Sułkowski , biskup Andrzej Młodziejowski) dobra, które miały być przeznaczone na cele edukacyjne stały się źródłem wzbogacenia się. Pisali zresztą o tym na „SN” Magazynier i boson. A artykuł na temat nadużyć w Komisji Edukacji Narodowej pojawił się nawet na stronie Centralnego Biura Antykorupcyjnego.  

Trudno powiedzieć, czy sytuacja w KEN miała jakikolwiek wpływ na szybki wyjazd du Ponta. W maju 1774 r. zmarł król Francji Ludwik XV i u boku nowego króla, Ludwika XVI jako minister finansów pojawił się znany ekonomista Turgot. Turgot koniecznie chciał mieć u swojego boku du Ponta jako generalnego inspektora handlu. Du Pont wyjechał z Polski i w styczniu 1775 r. był już w Wersalu. Z pewnością mógł francuskich oświeceniowców uspokoić, że sytuacja w polskiej oświacie idzie z ich punktu widzenia w dobrym kierunku i katolickie szkolnictwo zostanie rozmontowane.  Trochę gorzej było z nadziejami francuskich polityków na zrobienie z Rzeczypospolitej wartościowego sojusznika – tu już du Pont nie mógł mieć dobrych wiadomości. W ramach rozliczeń po niespodziewanym wyjeździe du Ponta z Polski, Adam Kazimierz Czartoryski dostał zwrot zaliczki zapłaconej Francuzowi. Jak można wywnioskować z książki Winklera zwrot zaliczki nastąpił  z królewskiej kasy Ludwika XVI. A Du Pont mógł zatrzymać kupiony przez siebie majątek. Zaczynała się francuska kariera Pierre’a Samuela. Kariera, która spowodowała, że jego biograf Pierre Jolly nazwał go w tytule swojej książki z 1956 r. „żołnierzem wolności”. Ale to już temat na inną notkę.  

https://en.wikipedia.org/wiki/Pierre_Samuel_du_Pont_de_Nemours

https://pl.wikipedia.org/wiki/Komisja_Edukacji_Narodowej

https://encyklopedia.pwn.pl/haslo/Dupont-De-Nemours-Pierre-Samuel;3894966.html

John K. Winkler „The Du Pont Dynasty" Papamoa Press 2018

"Bloodlines Of The Illuminati by Fritz Springmeier", by Daniel Lazar, Nobel Press 2012

http://bazhum.muzhp.pl/media//files/Przeglad_Historyczny/Przeglad_Historyczny-r1958-t49-n1/Przeglad_Historyczny-r1958-t49-n1-s173-178/Przeglad_Historyczny-r1958-t49-n1-s173-178.pdf

https://ecommons.luc.edu/cgi/viewcontent.cgi?article=2823&context=luc_diss

https://www.institutcoppet.org/memoires-de-dupont-de-nemours-chapitre-1/

https://www.geni.com/people/Abraham-I-du-Pont/6000000020638400474

http://magazynier.szkolanawigatorow.pl/komisja-edukacji-narodowej-hugo-koataj-i-stanisaw-staszic-czyli-fizjokracja-na-dwu-skibach-cz-ii

http://boson.szkolanawigatorow.pl/grabiez-polski-ta-rewolucyjna-i-ta-zaborcza

https://antykorupcja.gov.pl/ak/retrospekcje/retro/5027,Jezuickie-wsparcie-dla-Komisji-Edukacji.html

 

---

tagi: ken  du pont 

	zw
	21 lutego 2020 20:57

42     2314    13 zaloguj sie by polubić