Mało która postać historyczna ma taki zakłamany wizerunek, jak Giordano Bruno.

Uważany jest za symbol nowoczesnej nauki walczącej z ciemnotą reprezentowaną przez Kościół Katolicki,  ale sam nie był naukowcem badającym empirycznie otaczający świat, ale filozofem i miłośnikiem magii. Współczesny mu astronom Tycho de Brahe oceniał go jako naukowe zero.

Twierdzi się, że jego teorie o nieskończoności i wieczności świata wyprzedzały swoją epokę, ale to zależy z której strony spojrzeć. Podobne teorie głosił już w XII wieku Awerroes, a w XV w. Mikołaj z Kuzy.

Uważany jest za niezłomnego bojownika o prawdę, który trwał przy swoich poglądach i nie wyrzekł się ich nawet w obliczu śmierci na stosie, ale nie przypomina się jego zeznań z 1592 roku przed wenecką inkwizycją, kiedy to starał się przedstawić jako prawowierny katolik. Przed sędziami weneckimi padł na kolana, błagając Boga o przebaczenie za swoje błędy, podkreślając swoją gotowość do odbycia jakiejkolwiek pokuty i obiecywał poprawę. Dopiero po przekazaniu go inkwizycji rzymskiej zaczął ponownie bluźnić przeciw Jezusowi i Matce Boskiej, obrażać papieża i głosić swoją ezoteryczną filozofię.

Ateiści i wolnomyśliciele uważają go za swojego patrona, ale Bruno nie był ateistą. Był wyznawcą swojej własnej religii opartej na wątkach ze starożytnego Egiptu, Kabały i pism humanistów i przez całe życie miał nadzieję, że papież albo ktoś z władców świeckich pomoże mu sprawić, by jego religia zastąpiła zarówno katolicyzm jak i protestantyzm.

Uważa się go za apostoła tolerancji, ale w rzeczywistości był człowiekiem niezbyt tolerancyjnym. W jego dialogach można znaleźć fragmenty antysemickie, ksenofobiczne i antyfeministyczne. I nieprzekonujące są argumenty, że w dialogach te poglądy wypowiadają fikcyjne postacie, a nie sam Giordano Bruno. O Żydach jedna z postaci dlalogu „Wygnanie triumfującej bestii” powiedziała, że byli „ekskrementem Egiptu” i że nie są częścią świata, bo nie mają ziemi na której mogliby mieszkać według prawa natury lub ziemskiej sprawiedliwości. Niektórzy współcześni są zdania, że Żydzi nie wybaczyli nigdy Giordano Bruno tych słów. A o włoskich kobietach Bruno pisał między innymi, że są niegodne zaufania,  pozbawione stałości, jakiegokolwiek talentu, niezdolne do czułości, zrozumienia i dobroci. Są jak targ pełen wszelkiego brudu, toksyn i trucizny, które może wyprodukować Matka Natura. Jedyną kobietą o której Bruno napisał dobrze była królowa Anglii Elżbieta I. Poświęcił jej słaby i oczywiście, jak przystało na tamtą epokę,  wazeliniarski wiersz „Muza Anglii” w którym pisał, że królowa ma „diamentowe serce” „boskie oczy” i „szkliste piersi”.

Pisarze XXI wieku tworzą powieści, w których Giordano Bruno jest szesnastowiecznym Jamesem Bondem walczącym w imieniu królowej ze złowrogimi katolikami, ale prawdziwy Bruno nie potrafił swoich niewątpliwych zdolności wykorzystać dla znalezienia stałej pracy. Po opuszczeniu rodzinnych stron nigdzie nie był w stanie wytrzymać dłużej niż 2-3 lata. Jego niewyparzony język, skłonność do wywoływania konfliktów, bufonada i poglądy, które były nie do przyjęcia zarówno dla katolików jak i protestantów sprawiły, że tułał się po wielu krajach. Nie nadawał się na wybitnego agenta ani w angielskiej siatce Francisa Walsinghama, ani w służbie króla Francji.

Nie będę streszczał całego życiorysu Giordano Bruno, bo napisano już o nim tysiące książek i pewnie setki tysięcy artykułów. A notki na jego temat w Wikipedii wbrew pozorom zawierają sporo ciekawych faktów, które po oddzieleniu od jedynie słusznej interpretacji mogą sporo wyjaśnić. Chciałbym skupić się na pobytach Bruno w Wenecji i w Anglii.        

Rodzinne miasto Giordano Bruno -  Nola niedaleko Neapolu miało stare związki z Wenecją. Książętami Noli byli przez ponad 2 wieki, do 1528 roku przedstawiciele rodziny Orsini. Mikołaj Orsini był jednym z najsłynniejszych weneckich kondotierów. Nie wiem, na ile silne były związki gospodarcze Noli z Wenecją, ale trzeba pamiętać, że Wenecjanom nigdy nie było dosyć produktów spożywczych, a Nola dostarczała dużo dobrego wina i owoców.  

W Wenecji wiele lat spędził wiele lat pochodzący z Noli humanista Ambrogio Leone, podziwiany przez samego Erazma z Rotterdamu. Mieszkańcy Noli jeździli na studia do podległej Wenecjanom Padwy. W 1556 roku na rzymskim Piazza Navona został wykonany wyrok śmierci za herezję (wykonany przez ugotowanie skazanego w oleju) na pochodzącym z Noli Pomponio Algerio, luterańskim studencie uniwersytetu w Padwie. Podobnie jak w przypadku późniejszego spalenia na stosie Bruno, wyrok poprzedziła ekstradycja Algerio przez wladze weneckie do Rzymu. Wpływy weneckie i heretyckie były w Noli cały czas widoczne.

Trudno się dziwić, że Bruno, dominikanin oskarżany o herezję w Neapolu i morderstwo w Rzymie schronił się w 1577 roku właśnie w Wenecji.  O sprawie morderstwa wiadomo z relacji francuskiego bibliotekarza z 1585 r., który cytował słowa samego Bruno, że oskarżano go o czyn, którego dokonał inny zakonnik. Nie udało mi się znaleźć żadnych szczegółów tego zdarzenia poza tym, że ciało zamordowanego zostało wrzucone do rzeki.

Pierwszy pobyt Bruno w Wenecji był krótki, trwał ponad miesiąc, ale to właśnie w Wenecji opublikował on swoją pierwszą książkę "De' segni de' tempi". Nie zachowała się do czasów współczesnych i można tylko spekulować że mogła dotyczyć zjawisk na niebie czy astrologii. Nie wiadomo, czy ten krótki pobyt nie krył w sobie jakiejś tajemnicy, która kilkanaście lat później przyczyniła się do aresztowania Bruno w Wenecji. Z akt późniejszego procesu inkwizycyjnego wynikało, że w 1577 r. uciekł on z Wenecji przed zarazą.   

W następnych latach Bruno między innymi uzyskał tytuł doktora teologii na uniwersytecie w Tuluzie i trafił na dwór króla francuskiego Henryka III (czyli znanego nam z ucieczki z Polski Walezjusza). Uczył króla mnemotechniki, ale wkrótce zdecydował się na wyjazd do  Anglii. Istnieje pogląd, że udał się tam z tajną misją zleconą przez Henryka III, ale nie spotkałem się z informacją czego ta misja miałaby dotyczyć.  

Bruno pojechał do Anglii w 1583 r. na dwór ambasadora francuskiego Michela de Castelnau i zamieszkał w ambasadzie. Wkrótce spotkał się z przybyłym również do Anglii Olbrachtem Łaskim. O wizycie Łaskiego w Anglii pisał Boson w notce „Król Stefan, John Dee i gang Łaskich czyli zatruty finał”:

http://boson.szkolanawigatorow.pl/tt

W Oxfordzie z okazji wizyty Łaskiego doszło do debaty na tematy teologiczne Giordano Bruno z Johnem Underhillem, rektorem Lincoln College. Bruno mówił po łacinie z wymową włoską, co wraz z jego niskim wzrostem i przesadną gestykulacją budziło śmiech słuchaczy. Bruno potem w swoich pismach twierdził, że wygrał debatę, ale było to niezgodne z rzeczywistością. Po prostu nikt go nie słuchał, miejscowi tylko śmiali się i kpili. Nie wiem, jak na debatę zareagował Łaski, którego Bruno nazywał „polskim księciem Alasco”. Niezrażony niepowodzeniem Bruno wystąpił w tym samym roku o zgodę na wykłady na Oxfordzie. Wówczas doszło do skandalu, podczas wykładów okazało się, że ich treść niektórym ze studentów była już znana. Zorientowano się, ze Bruno, korzystając ze swojej wyćwiczonej pamięci, wygłaszał studentom słowo w słowo treść dzieł XV-wiecznego humanisty Marsilio Ficino. Oskarżono Bruno o plagiat i tak zakończył się jego epizod w Oksfordzie.

Na początku lat 90-tych historyk John Bossy napisał książkę „Giordano Bruno and the Embassy Affair”. Zajął się sprawą tajemniczego konfidenta angielskiego wywiadu z lat 80-tych XVI w. znanego jako Henry Fagot. W tamtym czasie w Anglii przebywała Maria Stuart, królowa Szkotów, więziona przez królową Elżbietę. Maria liczyła na pomoc francuską bądź hiszpańską i dlatego próbowała podejmować potajemne kontakty z dyplomatami tych krajów przebywającymi w Anglii. Kierujący angielskim wywiadem Walsingham wykorzystywał obecność Marii w Anglii do oskarżania angielskich katolików o spiskowanie z Marią i Francuzami.  Historycy od wieków zastanawiali się kto był człowiekiem, który używał pseudonimu Henry Fagot i przyczynił się do skazania na śmierć wielu angielskich katolików (przekazując Walsinghamowi między innymi informacje uzyskane podczas spowiedzi). Z listów Fagota wynikało, że donosiciel był Francuzem, kapelanem ambasady w Londynie. Tak się złożyło, że w latach, kiedy Henry Fagot pisał swoje donosy o spiskach angielskich katolików z Marią Stuart i Francuzami, na dworze francuskiego ambasadora przebywał Giordano Bruno. Bossy zwrócił uwagę, że nazwisko Bruno nie pojawia się w ogóle w donosach Fagota, zaczął więc rozważać hipotezę, że to Bruno był Fagotem. W donosach można było doszukać się pewnych naleciałości włoskich, ich autor wykazywał też znajomość sytuacji w Paryżu. Ta druga sprawa także pasowała do Giordano Bruno, w końcu przebywał on kilka lat na dworze Henryka III. Niechęć do papieża jaką wykazywał Bruno, głoszone przez niego heretyckie poglądy, także wskazywały na to, że Włoch mógł donosić na angielskich katolików. Dlatego John Bossy zasugerował w swojej książce, że Henry Fagot to Giordano Bruno.

Wywołało to burzę, oczywiście protestowali ci, dla których Bruno był świeckim świętym i nie mogli zaakceptować go jako kapusia służb Walsinghama. Historycy, którzy polemizowali z hipotezą Bossy’ego wysuwali argumenty, że agent Fagot zaczął działać wcześniej niż Bruno przybył do ambasady, że Bruno mimo swoich heretyckich poglądów wcale nie był bojownikiem protestantyzmu(nie popierał na przykład poglądu o usprawiedliwieniu przez wiarę) i niekoniecznie musiało mu zależeć na umocnieniu władzy Elżbiety I i na pognębieniu katolików w Anglii.  Ponadto był ekskomunikowany i nie mógł nawet uczestniczyć w Mszy, a tym bardziej pełnić roli kapelana ambasadora Francji.

Dodałbym, że skoro Bruno spędził kilka lat w Paryżu i spotkał się z życzliwością króla francuskiego, to bardziej prawdopodobna byłaby jego działalność wywiadowcza dla Francuzów, a nie Anglików. Walsingham był profesjonalistą i nie sądzę aby zaniedbał opiekę nad cennym agentem do tego stopnia, aby dopuścić do jego kompromitacji w Oxfordzie. Myślę, że było w jego możliwościach wynajęcie klakierów, którzy sprawiliby, że Bruno poczułby się na swoich wykładach doceniony. Walsingham mógł też odradzić Bruno wykładanie w ogóle, proponując inne dochody i splendory.

Giordano Bruno miał bardzo złą opinię o Anglikach. Pisał że nie są godni szacunku, że są źle wychowanymi prowincjuszami i dzikusami. Narzekał na angielską pogodę, zabłocone londyńskie ulice i ordynarny plebs. Angielscy uczeni, zwolennicy Arystotelesa nie chcieli z nim dyskutować. Nawet królowa Elżbieta nie dała się oczarować lizusowską poezją Bruno. Zapewne wolałaby zobaczyć w jego wykonaniu jakieś ciekawe sztuki magiczne, ale jeśli chodzi o magię Bruno był raczej teoretykiem. Elżbieta stwierdziła w końcu, że Bruno to człowiek niespełna rozumu. 

Myślę, że w Anglii Bruno nie działał na polu wywiadowczym, a przynajmniej nie na dużą skalę. Po niepowodzeniach na Oxfordzie mocno zaangażował się w twórczość. Napisał w Anglii wiele prac filozoficznych. Nie miałby więc zbyt wiele czasu na szpiegowanie. Zresztą po tym jak napisał sporo przykrych słów o Anglikach bał się w ogóle wychodzić z ambasady.

John Bossy w swojej kolejnej książce „Under The Molehill” zostawił na boku kwestię czy Bruno to Fagot, nie broniąc swojego dotychczasowego stanowiska i zajął się zdemaskowaniem kolejnego zdrajcy pracującego dla Walsinghama, którym był Francuz Laurent Feron.

Inni zajęli się szukaniem prawdziwego Henry’ego Fagota. Patrick H. Martin w swojej wydanej w 2016 r. książce o szpiegach z czasów Elżbiety stwierdził, że jego zdaniem Henry Fagot w ogóle nie istniał. Była to postać wymyślona przez Walsinghama dla dodania większej wagi raportom przekazywanym królowej i ważnym osobom w Anglii. Według mnie Martin zbytnio wybiela Elżbietę, starając się zasugerować, że ciąg spisków i prowokacji Walsinghama, który ostatecznie doprowadził do skazania na śmierć Marii Stuart dział się poza jej wiedzą. Ale jego argumentacja w innych sprawach jest ciekawa.  Zdaniem Martina ludzie Walsinghama uzyskiwali dostęp do korespondencji francuskiej ambasady korumpując jej pracowników i stamtąd czerpali informacje, a nie od spowiednika  ambasadora. Dostanie się na teren ambasady nie było trudne, nie był to teren zamknięty. W pobliżu znajdowało się słynne Temple, siedziba angielskich prawników. Szpiedzy Walsinghama mogli się w tej okolicy łatwo wtopić w tłum. Sam Walsingham z francuskim ambasadorem utrzymywał dobre, wręcz przyjacielskie kontakty oficjalne.   

Martin wskazał na zdradziecką rolę trzech przedstawicieli katolickiej angielskiej rodziny Gifford – braci Williama i George’a oraz ich kuzyna Gilberta. Walsingham na swoich agentów rekrutował seminarzystów wywodzących się z Anglii kształcących się na księży katolickich we Francji i Włoszech. A także wysyłał do francuskich i włoskich seminariów własnych agentów. Było to znaną sprawą i niszczyło atmosferę w tych szkołach – pojawiała się nieufność i wzajemne oskarżenia.

Gilbert Gifford, niedoszły ksiądz katolicki, wyrzucony z seminarium dla Anglików w Paryżu, skłócony z rodziną, był dla Walsinghama dobrym kandydatem na agenta. Zdaniem Patricka Martina Gilbert Gifford bardzo przyczynił się do stworzenia fikcyjnej postaci duchownego z francuskiej ambasady podpisującego się jako Henry Fagot. To właśnie Gilbert Gifford, który w 1583 r. przebywał w Anglii, miał pisać listy rzekomego zdrajcy z ambasady. Gifford mógł wcielać się we Francuza, bo spędził we Francji długie lata i znał Paryż. Przebywał także we Włoszech i dla zmylenia tropu mógł także wtrącać w listach jakieś wstawki wskazujące na to, że Henry Fagot to Włoch. Gilbert Gifford używał w swojej korespondencji symbolu, który pojawiał się także w listach Henry’ego Fagota. Był to symbol Jowisza.

Patrick Martin jest zdania, że Henry Fagot nie był jedyną fikcyjna postacią stworzoną przez ludzi Walsinghama. Innym wymyślonym agentem był Włoch Emilio Russo, którego postać wykorzystano przy kolejnym spisku przeciwko katolikom. Giordano Bruno nie przebywał już wówczas w Anglii. Powrócił wraz z ambasadorem Castelnau w 1585 r. do Paryża. We Francji jednak nadal trwały konflikty między katolikami a hugenotami i Bruno czuł się tam nieswojo. A przynajmniej tak twierdził. 

Giordano Bruno uważał początkowo, że reformacja zapoczątkowana przez Lutra to jedna z największych klęsk dla kultury, jaka spotkała ludzkość. A o Niemcach miał zdanie niemal równie złe jak o Anglikach, określał ich jako „piwożłopów”. Koleje jego życia sprawiły, że na temat reformacji i Niemców musiał zmienić zdanie, a przynajmniej stwarzać takie pozory. Ale o tym napiszę już w drugiej części notki.

https://www.tempi.it/cose-che-non-si-dicono-mai-di-giordano-bruno-il-mago/

https://books.google.pl/books/about/Giordano_Bruno.html?id=Gus_rugtLN0C&redir_esc=y

https://books.google.pl/books/about/Giordano_Bruno_and_the_Embassy_Affair.html?id=xe6bV525RC4C&redir_esc=y

Patrick Martin „Elizabethian Espionage: Plotters and Spies In the Struggle Between Catholicism and the Crown” Mc Farland & Company 2016

 

---

tagi: wenecja  elżbieta i  giordano bruno  francis walsingham 

	zw
	2 października 2019 23:16

34     1922    7 zaloguj sie by polubić