W ostatnich latach przeczytałem kilka książek z serii wydawanej przez Ossolineum - Historie Krajów i Narodów. Seria zaczęła się ukazywać, o ile mi wiadomo, w latach sześćdziesiątych. Nikogo ze stałych czytelników Szkoły Nawigatorów nie może dziwić, że autorzy, których prace publikowano w tej serii byli starannie dobrani. Trudno było wśród tych historyków znaleźć jakichś przedwojennych profesorów. Chociaż kiedy seria zaczęła się ukazywać, przedwojenni profesorowie jeszcze żyli i pracowali.

Kiedyś napisałem kilka notek na tym blogu zainspirowany "Historią Chin" Witolda Rodzińskiego. Książka jest ciekawa i w czytaniu nie przeszkadzała mi nawet sympatia autora dla chińskich komunistów. Inaczej było z "Historią Francji" Jana Baszkiewicza. Powielanie przez Baszkiewicza antykatolickich schematów znanych z propagandy komunistycznej i liberalnej i zachwyty nad "dokonaniami Wielkiej Rewolucji Francuskiej" sprawiały, że czytało się to ciężko i trudno było w tej "cegle" znaleźć jakąkolwiek inspirację.

Kiedyś chwaliłem już na tym blogu "Historię Holandii" Marii Boguckiej i Jana Balickiego. Nie wiem, czy wydanie z początku lat 90-tych, które czytałem, było już oczyszczone z ideologicznych wstawek, czy też autorzy mając mocną pozycję w Polsce Ludowej (Balicki był nawet ambasadorem w Holandii) mogli sobie pozwolić na rezygnację z marksistowskiego ideologicznego bełkotu. W każdym razie ksiażka ta wydaje mi się najbliższa podejściu do historii, które kilkadziesiąt lat póżniej mogliśmy odnaleźć w kwartalniku "Szkoła Nawigatorów" - z dużym naciskiem na historię gospodarki, handlu, przepływu pieniądza.

Przeczytałem też "Historię Litwy" Jerzego Ochmańskiego, z kilkoma dość zaskakującymi dla mnie fragmentami. Wydanie z 1990 nie było chyba dostosowywane do "nowych czasów". Ktoś z wydawnictwa zapewne coś przeoczył i we fragmencie dotyczącym drugiej połowy XIX wieku mamy informację, że "Litwini wskutek postępów osadnictwa ruskiego, bujnego rozwoju polonizacji i rozplenienia się żywiołu żydowskiego stanowili wówczas nie więcej niż 70 % ogółu ludności Litwy".

Pierwsze wydanie "Historii Litwy" miało miejsce w 1967 roku i najprawdopodobniej dlatego "rozplenienie się żywiołu żydowskiego" w ogóle trafiło do druku. Sformułowanie to mogło się spodobać zwolennikom pierwszego sekretarza Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej Władysława Gomułki i ministra spraw wewnętrznych Mieczysława Moczara. Zwalczali oni "grupę puławską" w szeregach PZPR, którą mogli uznać za element wymienionego żywiołu.

Jeszcze ciekawiej jest przy opisie rewolucji 1905 roku. Ochmański obrazowo przedstawia jej upadek na Litwie: "Zgraja carskich urzędników i policjantów wypełzła z kryjówek i jako stado kruków dążyła za wojskiem gotując jadowitą zemstę swoim wczorajszym zwycięzcom a dziś znowu - z woli reakcji - swoim niewolnikom."

Myślę, że osobie broniącej pracy magisterskiej takiej "literatury" by nie zaakceptowano, ale w peerelowskiej historiografii mieszanie gatunków było dopuszczalne, jeśli było poprawne ideologicznie. Bowiem Jerzy Ochmański bawił się nie tylko w literackie porównania, ale także w publicystykę. Pisząc na temat konfliktu polsko-litewskiego o Wilno tak: "Nie rozpaczliwy opór Litwinów w dążeniu do odzyskania swej prastarej ziemi i stolicy - Wilna, lecz zaborcza polska burżuazja i magnateria - "żubry kresowe", ponoszą największą odpowiedzialność za konflikt i rozlew krwi polsko-litewskiej. W sprawie wileńskiej porozumieć się mogły tylko ludowe demokratyczne siły obu krajów. Te jednak w obu państwach tłumione i deptane przez rządy burżuazyjne, nie mogły dojść do głosu. Dobrych stosunków między Litwą a Polską nie można było zresztą budować na krzywdzie jednej ze stron. Cóż zyskała Polska na starciu z Litwą? Jeszcze jedno miasto wojewódzkie. Litwini natomiast stracili swą odwieczną stolicę. "

Nie wykluczam, że ten fragment wymusił na Ochmańskim jakiś aparatczyk z PZPR, ale dlaczego tych bzdur nie usunięto z wydania z 1990 roku - można tylko zgadywać. Po przeczytaniu tego fragmentu trudno się dziwić, że jak podaje Wikipedia, "Historia Litwy" uzyskała "dobre recenzje emigracji litewskiej" (na sowieckiej Litwie książki nie wydano). Krzywda polskich mieszkańców Wilna nikogo nie miała interesować, być może po prostu nie byli "stroną".

---

tagi: historycy  wilno  litwa 

	zw
	9 września 2024 20:38

9     867    6 zaloguj sie by polubić