Czytanie różnych Wikipedii i tym podobnych narzędzi formatowania umysłów pokazuje, że właściwie z każdej historii, w której występują ludzie Kościoła, można zrobić opowieść antykatolicką.  Życie Hieronima Savonaroli dało możliwość stworzenia co najmniej dwóch antykatolickich opowieści.

Według jednej z nich, tej bardziej rozpowszechnionej, Savonarola - ponury, ascetyczny dominikański kaznodzieja używając populistycznych argumentów zdobywa władzę w „Nowych Atenach” – piętnastowiecznej Florencji rządzonej dotychczas przez Medyceuszy. Wtrąca się w życie prywatne ludzi, udaje proroka, nakazuje palenie przedmiotów zbytku i dzieł sztuki. Zabobon, który Savonarola wykorzystywał obraca się w końcu przeciwko niemu – kiedy lud nie zobaczył oczekiwanego cudu, zwrócił się przeciwko Savonaroli, który został powieszony, a następnie jego ciało spalono na stosie. Morał z opowieści jest taki – popatrzcie co się stanie, jeśli duchowni katoliccy będą się wtrącać do spraw świeckich. 

Druga antykatolicka opowieść o Savonaroli jest autorstwa Marcina Lutra. Jest to opowieść o zakonniku, znającym dogłębnie Pismo Święte, który nie mogąc znieść zepsucia Kościoła zaczął głosić nadchodzącą Apokalipsę. Według Lutra Savonarola w swoim nauczaniu zawarł wiele trafnych spostrzeżeń, między innymi na temat usprawiedliwienia przez wiarę. Atakował niegodziwego papieża Aleksandra VI Borgię i padł ofiarą jego zemsty. Wniosek jest taki, że Savonarola był kimś w rodzaju następcy Jana Husa i poprzednikiem samego Lutra.

Jak pisze włoski autor Stefano dell’Aglio, pogląd Lutra o tym, że Savonarola był protoplastą Reformacji, protestanci przyjęli dość bezkrytycznie (Savonarola został nawet świętym kościoła anglikańskiego). Na nic zdały się polemiki publicystów katolickich. Ci ostatni udowadniali, że nauczanie Savonaroli mieściło się w ramach katolickiej ortodoksji, że Savonarola nie walczył z instytucją papiestwa, ale z konkretnym papieżem, którego uważał za występnego. Być może, gdyby nie to nieposłuszeństwo papieżowi, Savonarola zostałby już zaliczony w poczet błogosławionych. Jego beatyfikacji sprzeciwia się między innymi zakon jezuitów.

Dlaczego  Savonarola rządził we Florencji, choć nie sprawował żadnego ważnego urzędu świeckiego? Powody były różne, to nie tylko biegłość  w populistycznych zagrywkach dała mu władzę.

Savonarola pochodził z Ferrary, jako dominikański kaznodzieja przenosił się z miejsca na miejsce. W 1483 roku  trafił do Florencji, ale jego kazania w kościele Św. Wawrzyńca nie cieszyły się popularnością.  Dopiero w następnych latach, działając w mniejszych miastach, zdobył sobie renomę wybitnego mówcy, ostrzegającego zepsuty świat przed Apokalipsą. W 1490 roku humanista Pico della Mirandola naciskał rządzącego Florencją Wawrzyńca Medyceusza, aby sprowadził Hieronima Savonarolę do miasta i rzeczywiście tak się stało. Wikipedia pisze, że Pico „podzielał pogląd Savonaroli o konieczności moralnej odnowy Kościoła”. Nie wykluczam, że rzeczywiście tak było. Ale Pico della Mirandola mógł też działać w interesie pewnego potężnego władcy. Był nim król Francji Karol VIII, człowiek nędznej postury, ale z wielkimi ambicjami.  

Pico della Mirandola, młody, ale już bardzo sławny filozof, pochodził z tych samych stron co Savonarola. Miasteczko Mirandola, którym rodzina filozofa Pico rządziła niczym udzielnym księstwem, dzieli od Ferrary około 50 kilometrów. Trudno stwierdzić kiedy Pico poznał Savonarolę, ale wiadomo, że w 1485 roku filozof wyjechał do Paryża, gdzie studiował filozofię na Sorbonie. Sądzę, że za wyniesieniem Savonaroli do władzy stał właśnie Pico della Mirandola, choć nie dożył on finału swoich starań. Ale nie uprzedzajmy wypadków.

Czytelnicy Szkoły Nawigatorów zdają sobie sprawę ze ścisłego związku różnych proroctw z konkretnymi działaniami politycznymi. Zwłaszcza proroctw, które się spełniają. Jak już pisałem powyżej, Savonarola we Florencji prorokował. Prorokował, że zza Alp przybędzie miecz boży, władca, który naprawi Kościół i zrobi porządek we Włoszech. Będzie jak biblijny Cyrus.

W 1492 r. prorokował też, że dwaj potężni ludzie – papież Innocenty VIII i Wawrzyniec Wspaniały Medyceusz  nie dożyją Nowego Roku. I rzeczywiście tak się stało. Wawrzyniec Wspaniały umiera 8 kwietnia, papież 25 lipca. Wypełnienie się proroctw Savonaroli tłumaczy się współcześnie tym, że dominikanin miał dostęp do informacji o stanie zdrowia tych osób. W przypadku Wawrzyńca Wspaniałego rzeczywiście pogłoski o złym stanie zdrowia mogły do niego docierać. Skąd jednak wiedział o złym stanie zdrowia papieża? Być może za pośrednictwem Pico della Mirandola. Filozof miał dobre kontakty w kręgach żydowskich, zajmował się badaniem Kabały. A lekarzem Innocentego VIII był Żyd Giacomo di San Genesio.

Nie będę tutaj zajmował się okolicznościami śmierci Innocentego VIII i Wawrzyńca Wspaniałego. Oczywiście obaj mieli wielu wrogów. Ale ważne jest to, że Savonarola mógł wiedzieć, zarówno o śmiertelnych chorobach obydwu władców, jak i o ewentualnych planowanych na nich zamachach, upozorowanych na naturalną śmierć. I ważne, że lud Florencji uznał, że Savonarola to prawdziwy prorok.

Proroctwo dotyczące przybycia „miecza Bożego” do Włoch też się wypełniło. W 1494 r. rzeczywiście nadszedł zza Alp król francuski Karol VIII, wysuwający pretensje do tronu w Neapolu. Rządzący Florencją Piotr Medyceusz, syn Wawrzyńca Wspaniałego, nie miał szans na obronę. Skoro prorok zapowiadał, że przybycie króla francuskiego nastąpiło z woli Bożej, mieszkańcy Florencji nie chcieli się temu sprzeciwiać. Piotr Medyceusz spełnił francuskie żądania, oddając Francuzom ważne twierdze oraz miasto Piza. To z kolei wywołało niezadowolenie we Florencji, które doprowadziło do obalenia i ucieczki z miasta Piotra Medyceusza. W ucieczce do Wenecji pomógł Piotrowi francuski dyplomata Filip De Commynes, co może świadczyć o tym, że Francuzi obstawiali we Florencji różne opcje.

17 listopada 1494 r. do Florencji wkraczają Francuzi z królem Karolem VIII na czele. Dzięki przygotowaniu propagandowemu, które stanowiły kazania Savonaroli, lud wita francuskiego króla z radością. Francuzi są formalnie sojusznikami, ale rabują miasto. Savonarola prosi ich o opuszczenie Florencji, prośba zostaje poparta okupem. Francuzi opuszczają miasto i udają się na południe.

Co ciekawe, w tym samym dniu, w którym Francuzi wkroczyli do Florencji, zmarł otruty Pico della Mirandola. Fakt otrucia wyszedł na jaw dopiero w 2007 r., po ekshumacji zwłok. Za zleceniodawcę otrucia historycy uważają Piotra Medyceusza. Nie było go już w mieście, ale miał w nim nadal swoich ludzi.

Trzy i pół roku rządów Savonaroli, które nastąpiły po odejściu Francuzów nazywa się okresem rządów republikańskich. Tymczasem formalnie nie było to zgodne z prawdą. Florencja miała króla, którym ogłoszono Jezusa Chrystusa. O reformach Savonaroli napiszę jeszcze osobną notkę, ale trzymając się tematu jego związków z dworem francuskim, wspomnę jeszcze o jego spotkaniach  z biskupem Saint-Malo, Guillaume Briconnetem, zaufanym człowiekiem króla Francji i ze wspomnianym już Filipem de Commynes, do których doszło w 1495 roku. Omawiano na nich konieczność podjęcia działań przeciwko papieżowi Aleksandrowi VI Borgii. Savonarola liczył na pozbawienie Aleksandra  VI godności papieskiej przez sobór. I niejako w odpowiedzi w 1498 roku uniwersytet paryski, Sorbona, wydał opinię prawną o wyższości soboru nad papieżem.

Być może, gdyby Karolowi VIII powiodły się plany zdobycia hegemonii we Włoszech, republika florencka Savonaroli trwałaby dłużej, a sobór pozbawiłby godności papieża Aleksandra. Ale król francuski ostatecznie przegrał swoją włoska kampanię, zostawiając florenckich sojuszników na lodzie, samotnych wobec koalicji innych włoskich państw. Po upadku i śmierci Savonaroli jego  zwolennicy znaleźli schronienie we Francji. I proroctwa Savonaroli dalej funkcjonowały we Francji. Twierdzono, że nie dotyczą one jedynie Karola VIII, ale w ogóle francuskich władców i wskazują na rolę, jaką Francja ma do odegrania we Włoszech. Było to niejako uzasadnienie dla francuskich najazdów na Włochy. Pisze o tym wspomniany już Stefano dell’Aglio. Ale nie stawia kropki nad „i”. Skoro Francja propagowała poglądy Savonaroli jeszcze przez długie lata po jego śmierci, jako korzystną dla siebie doktrynę, to dlaczego dell'Aglio nie wysuwa wniosku, że doktryna Savonaroli jest faktycznie pomysłem francuskim, a  sam Savonarola człowiekiem Francji, który miał propagandowo przygotować najazd Karola VIII? Pewnie dlatego, że Stefano dell’Aglio jest historykiem akademickim i wie, że tak pisać nie wypada.

O trwałości pewnych sojuszy może świadczyć to, że jeszcze w XVIII wieku niewielkie miasto Mirandola z którego wywodził się mentor Savonaroli, Pico della Mirandola, opowiedziało się po stronie francuskiej w wojnie o sukcesję hiszpańską , ale zostało spacyfikowane przez Austriaków. I był to koniec samodzielności tego księstewka.

Co ciekawe, mimo, że z racji rozwiniętego handlu wełną Florencja miała ścisłe związki z Anglią, nie znalazłem w literaturze żadnych śladów zaangażowania Anglików w politykę florencką w czasach Savonaroli. Ale być może wielka popularność pism Savonaroli w Anglii już od początku XVI wieku stanowi jakąś wskazówkę?

https://books.openedition.org/efr/1736

http://karolginter.pl/maly_krol.htm

	zw
	24 sierpnia 2019 20:26