W 2013 r. amerykański profesor Peter Andreas wydał książkę „Naród przemytników”, która zapewne nie została jeszcze przetłumaczona na polski, bo jest w Internecie do kupienia tylko w wersji oryginalnej. No cóż, amerykański sojusz pozostaje nadal w mocy i lepiej, żeby zbyt wielu ludzi nie wiedziało z kim nasi przywódcy się zadają. A zadają się z potomkami przemytników. Peter Andreas napisał o roli przemytu i kradzieży technologii (głównie związanych z produkcją tekstylną) w rozwoju Stanów Zjednoczonych, która jego zdaniem była ogromna. Książka kosztuje niecałą stówę, ale można poznać poglądy profesora Andreasa także z jego wystąpienia w siedzibie Google’a.

https://www.youtube.com/watch?v=jQZJ5Jl41nk  

Nie będę tu streszczał całej pogadanki, przytoczę tylko to, co mówił o powstaniu Stanów Zjednoczonych.  Jednym z najważniejszych produktów wytwarzanych przez brytyjskie kolonie w Ameryce Północnej był rum. Podstawowym składnikiem do jego produkcji była melasa z trzciny cukrowej sprowadzana z Karaibów. I to nie tylko sprowadzana legalnie z brytyjskich Indii Zachodnich, ale także przemycana z kolonii francuskich. Wytwarzany z melasy rum był przewożony na drugą stronę Atlantyku, zaś z Afryki przewożono na Karaiby niewolników na plantacje, które dostarczały melasę. Przez wiele dziesięcioleci Brytyjczycy przymykali oko na przemyt. Dopiero kłopoty finansowe Brytyjczyków po wojnie siedmioletniej w latach 1756-1763  spowodowały, że postanowili przykręcić śrubę północnoamerykańskim kolonistom przez cła, podatki i walkę z przemytem. Koloniści zareagowali gwałtownymi, pełnymi przemocy protestami, które były wstępem do wojny o niepodległość Stanów Zjednoczonych.

Peter Andreas z braku czasu nie rozwijał już tego tematu, ale w historiach związanych z buntem kolonistów przemytnicy rzeczywiście odgrywają ważną rolę.  Przemyt w Ameryce Północnej w XVIII wieku nie był zajęciem, którego się wstydzono. Kiedy brytyjscy celnicy przechwytywali przemycane towary, miejscowe sądy często zwracały je przemytnikom. A jeśli nie udało się odzyskać towaru w sądzie, zawsze można było jeszcze ukraść je z magazynów służby celnej. W portowych miastach Ameryki Północnej można było nawet uzyskać specjalne przemytnicze ubezpieczenie od złapania przez brytyjskie władze. 

Przemytnicy protestując przeciwko decyzjom brytyjskiego rządu szybko zorganizowali swoje własne rewolucyjne bojówki, o nazwie Synowie Wolności. Ich ulubionym zajęciem było znęcanie się nad kukłami przedstawiającymi najbardziej znienawidzonych angielskich polityków czy lokalnych poborców podatkowych. Zwyczaj palenia kukieł wywodził się z tradycji obchodzenia rocznicy spisku prochowego w dniu 5 listopada, podczas których amerykańscy koloniści palili kukły przedstawiające papieża i diabła. Od agresji przeciwko kukłom uczestnicy tych imprez dość łatwo przechodzili do agresji przeciwko mieniu osób, których nie lubili. Urzędnicy Korony brytyjskiej, którym demolowano i okradano domy, opróżniano piwnice z alkoholem i którym zastraszano rodziny często rezygnowali z funkcji czy przenosili się do innych miast. Przemoc raz obróciła się przeciwko Synom Wolności, w 1770 r., kiedy to konflikt z brytyjskimi żołnierzami zakończył się zastrzeleniem pięciu cywilów przez wojsko. Dwa lata później przemytnicy spalili okręt brytyjskich celników „Gaspee” postrzeliwszy przy tym jednego z oficerów.

Rewolucjonistom z kręgów przemytniczych potrzebna była ideologia, więc przyjęli jako swoje hasło głoszone przez ich rodaka Beniamina Franklina, że parlament w Londynie nie powinien decydować o podatkach i innych obciążeniach finansowych kolonistów, ponieważ nie są oni reprezentowani w tym parlamencie. I legenda o tym, że od początku w tym buncie chodziło o wolność decydowania o sobie trwa do dzisiaj.

Przemytnicy tacy jak John Hancock czy John Brown musieli sobie zorganizować zaplecze prawne. Chodziło nie tylko o zmagania prawne z celnikami, ale także o sferę propagandową. Prawnicy mieli dobre kontakty z wydawcami gazet i mogli pisać artykuły propagujące działania przemytniczego stronnictwa (dla niepoznaki nazywanego „wigami”, ale mającego niewiele wspólnego ze znaną angielską partią). Dlatego do środowiska rewolucjonistów trafili prawnicy John Adams i James Otis junior. Zwłaszcza John Adams wyrobił sobie „nazwisko” broniąc przemytników. Starszy kuzyn Johna Adamsa, Samuel, był jednym z przywódców bojówek, a do najbardziej radykalnych bojówkarzy należał osobisty lekarz Johna Adamsa, Thomas Young. Późniejsza szara eminencja rewolucjonistów, Aleksander Hamilton był synem szkockiego kupca z wyspy na Karaibach i swą pierwszą pracę podjął w kantorze kupieckim, więc sprawy przemytu też nie były mu obce. Przez długi czas zapomnianą postacią był William Molineux, przemytnik z kontaktami w Holandii, który prowadził na tyle gwałtowne działania w ramach bojówek w Bostonie,  że z czasem ojcowie założyciele USA zaczęli się wstydzić związków z nim i faktycznie wymazano go z historii rewolucji (zmarł jeszcze przed rozpoczęciem działań wojennych). Jerzy Waszyngton prawdopodobnie nie miał związków z przemytnikami, był właścicielem ziemskim, ale był on praktykiem, którego zadaniem było wygranie wojny. Sprawy ideologiczne porządkował w jego imieniu adiutant, Aleksander Hamilton, który pisał dla Waszyngtona przemówienia i inne dokumenty.     

Oczywiście nie można upraszczać i twierdzić, ze wszystkie stany opierały się na handlu i przemycie. Na południu dużą rolę odgrywało wielkoobszarowe rolnictwo. Synem właściciela ziemskiego i plantatorem był na przykład Tomasz Jefferson. Rzecz w tym, że adwokatom i kupcom z północy udało się przekonać południowców, że istnieje między Północą i Południem wspólnota interesów. O tym, że w wielu sprawach wspólnoty nie było, południowcy przekonali się boleśnie w okresie wojny secesyjnej. Przywódców Północy i Południa łączyła ponadto w XVIII wieku przynależność do masonerii tego samego rytu. W latach 60-tych XVIII wieku duże wpływy zdobyły w brytyjskiej Ameryce loże "starożytne", zwane także "szkockimi". W opozycji do nich panująca we Wielkiej Brytanii dynastia hanowerska wspierała rozwój lóż tzw. "nowoczesnych".

Można się zastanawiać, dlaczego rząd brytyjski pobłażał tak długo przemytnikom, bojówkarzom i radykalnym ideologom z Ameryki Północnej. Wytłumaczenia mogą być różne, ale dla mnie najbardziej przekonujące jest wyjaśnienie, że był po prostu zajęty ważniejszymi sprawami. Przyzwyczajeni do patrzenia na Stany Zjednoczone jako na supermocarstwo, czasem zapominamy, że w XVIII wieku brytyjskie kolonie w Ameryce Północnej nie były takie ważne jak nam się może wydawać.

Brytyjczycy w latach 60-tych i 70-tych XVIII wieku rozpoczynali działania, które miały mieć niszczący wpływ na dwa azjatyckie kraje – Indie i Chiny, ale dla Imperium Brytyjskiego miały  przynieść ogromne dochody. Na tym tle problemy z Ameryką Północną to był margines.

Znaczenie gospodarcze Indii dla Brytyjczyków nie opierało się na jakimś jednym czynniku.  Jak podają Stephen Burberry i Bishnupriya Gupta, w latach 1771-1774 Kompania Wschodnioindyjska sprowadziła ponad 928 tys. sztuk tekstyliów (głównie tkanin bawełnanych).

http://www.iisg.nl/hpw/papers/broadberry-gupta.pdf

Ilość ta była rekordowa, została pobita dopiero w latach 90-tych. Z czasem Brytyjczycy dzięki nowym metodom produkcji tekstyliów mieli zniszczyć hinduską konkurencję i zrobić z Indii importera brytyjskich wyrobów. Ale to nastąpiło dopiero  w XIX wieku.

W drugiej połowie XVIII wieku najważniejsze przedsięwzięcia Kompanii Wschodnioindyjskiej wiązały się z handlem opium. Opium z Bengalu było wysyłane do Chin. Mogło ono zmienić niekorzystny bilans handlowy Wielkiej Brytanii z Chinami. Handel opium był nielegalny w Chinach, więc Kompania sprzedawała towar pośrednikom, którzy zobowiązywali się do dostarczenia opium do Chin. Jak pisał hinduski historyk Sushil Chaudhury, Kompania Wschodnioindyjska celowo niszczyła zbiory rolników bengalskich, żeby zrobić miejsce dla uprawy opium. Przyczyniło się to do klęski głodu w Bengalu w roku 1770 r. (o tym wydarzeniu była mowa w "angielskim" numerze kwartalnika Szkoła Nawigatorów), która przyniosła około 10 milionów ofiar. Kompania zabroniła wcześniej magazynowania ryżu i dlatego w momencie klęski głodu nie było jego zapasów. Mimo dramatycznej sytuacji Kompania nadal zwiększała obciążenia podatkowe w Bengalu. Winę za zbrodnie brytyjskie w Indiach próbuje się zwalić na "psychopatę" Roberta Clive'a, który budował potęgę Kompanii Wschodnioindyjskiej, ale późniejsza sytuacja z lat 40-tych XIX w. w Irlandii pokazuje, że wywoływanie klęsk głodu to była metoda działania dla osiągnięcia celów ekonomicznych.

W 1773 roku Kompania Wschodnioindyjska ustanowiła monopol na opium z Bengalu. W tym przełomowym roku dla sytuacji w Ameryce Północnej rzeczy bodaj najważniejsze z punktu widzenia Imperium Brytyjskiego działy się w Indiach. Interesy związane z indyjskim opium i tekstyliami były znacznie lepsze niż te, które można było zrobić na północnoamerykańskim alkoholu, skórach bobrów i innych produktach tamtejszych kolonii. O znaczeniu Indii świadczy też jeszcze chociażby liczba żołnierzy doglądających brytyjskich interesów w Indiach. Armia Kompanii Wschodnioindyjskiej rozrastała się bardzo szybko i w 1800 r.  liczyła 200 tysięcy żołnierzy (oczywiście głównie miejscowych). Tymczasem armia angielska, która walczyła z kolonistami w Ameryce Północnej liczyła 42 tysiące żołnierzy plus 30 tysięcy najemników niemieckich.

https://www.britannica.com/event/American-Revolution

Warto też zwrócić uwagę na demografię. W 1800 r. ludność brytyjskich Indii stanowiło ok. 40 milionów ludzi z ogółu ponad 115 milionów mieszkańców całego Imperium Brytyjskiego. Stany Zjednoczone w tym samym czasie miały ponad 5 milionów mieszkańców. (dane za Wikipedią)

Kompania Wschodnioindyjska przestawiała się na handel opium w bardzo złym momencie. W jej magazynach zalegały ogromne ilości nie sprzedanej herbaty indyjskiej i chińskiej (nie sprzedanej między innymi z powodu konkurencji  gorszej herbaty przemycanej z kolonii holenderskich). W dodatku w 1772 roku pękła bańka spekulacyjna w Szkocji, co doprowadziło do upadku 27 prywatnych banków w Edynburgu i uderzyło też mocnym rykoszetem w banki londyńskie. Kompania potrzebowała pieniędzy i gangsterzy z jej kierownictwa postanowili, z pomocą władz w Londynie, przynajmniej część potrzebnych funduszy wydusić z brytyjskich państewek kolonialnych w Ameryce Północnej.

Pomysł wydawał się dobrodziejstwem dla ludności północnoamerykańskich kolonii. W 1773 roku zezwolono Kompanii Wschodnioindyjskiej na dostarczanie herbaty bezpośrednio z Azji do kolonii w Ameryce Północnej i umożliwiono wywóz herbaty do Ameryki z magazynów Kompanii w Londynie bez cła. To mogło sprawić, że koloniści mogli się cieszyć dobrą herbatą w dobrej cenie, nawet lepszej niż cena towaru od przemytników.

Ale takie rozwiązanie mocno uderzało w ludzi takich jak John Hancock. Hancock zrobił fortunę na przemycie holenderskiej herbaty. W artykule Martina Kelly'ego:

https://www.thoughtco.com/what-led-to-boston-tea-party-104875

jest informacja, że przemytnicy holenderskiej herbaty dostarczali 90 % towaru sprzedawanego w Stanach. To może być liczba przesadzona, spotkałem się też z oceną, że przemyt dwukrotnie przekraczał ilość towaru przywożonego legalnie.

Kupcy z Ameryki mogli obawiać się wkroczenia Kompanii Wschodnioindyjskiej na dużą skalę na ich teren, wiedząc, do czego Kompania doprowadziła Hindusów. Przemytnicy musieli zacząć działać. Wystarczyło na nowo uaktywnić bojówki i doszło do doskonale znanego wydarzenia. W grudniu 1773 r. ludzie związani z Hancockiem i Adamsem przebrani za Indian wrzucili kilkaset skrzynek z herbatą do basenu portowego w Bostonie, terroryzując biedaków, którzy chcieli coś zabrać dla siebie. To było słynne Boston Tea Party.  

Od tego momentu nakręcała się spirala wrogości między królem i parlamentem w Londynie a kolonistami i w 1775 roku rozpoczęła się wojna. Konflikt nie był jednak tylko wewnętrzną sprawą Imperium Brytyjskiego. Wspominałem już o przemycie holenderskiej herbaty. Jest zrozumiałe, że Holandia we własnym interesie wspierała bunt kolonistów i prowadzony przez nich bojkot towarów brytyjskich. Nie chciała wojny z Wielką Brytanią, ale została przez Brytyjczyków zaatakowana w odwecie za wspieranie buntu w Ameryce. Francja i Hiszpania pragnęły skorzystać z okazji, aby odegrać się na Wielkiej Brytanii za niepowodzenia z poprzednich wojen i także podjęły działania wojenne przeciw Brytyjczykom. Jeśli chcemy wiedzieć, za czyje pieniądze amerykańscy koloniści walczyli z armią króla angielskiego Jerzego III, to możemy sprawdzić, u kogo były zadłużone Stany Zjednoczone po wygranej wojnie (dane podaję za prof. Izabellą Rusinową):

dług obejmował 4,4 mln dolarów z królewskiego skarbca francuskiego, 1,8 mln dolarów z Holandii (z gwarancją francuską) , 3,6 mln dolarów bezpośrednio od bankierów holenderskich i 175 tys. dolarów z Hiszpanii.

Pieniądze uzyskane przez Stany Zjednoczone od obcych państw trafiały w dużym stopniu do amerykańskich przemytników. Jak powiedział Peter Andreas, przemytnicy wykorzystywali desperacką potrzebę pozyskiwania materiałów potrzebnych do prowadzenia wojny przez armię Waszyngtona i narzucali wysokie ceny na przykład na proch strzelniczy. Przemyt z czasu wojny o niepodległość stał się źródłem kolejnych fortun. I jak dobrze wiemy, nie były to ostatnie fortuny w historii Stanów Zjednoczonych, ktore powstały z przemytu.

http://www.boston-tea-party.org/smuggling/John-Hancock.html

https://www.bostonteapartyship.com/participants-in-the-boston-tea-party

https://www.historynet.com/debunking-boston-tea-party-myths.htm

https://en.wikipedia.org/wiki/John_Hancock

https://repository.uel.ac.uk/download/5b21f7d4242ec83917051d24fd8c8162e1578ffd76667dc878851e7026f61b1a/245493/Windle%25202012%2520-%2520Historical%2520Account%2520of%2520Opium%2520Control%2520in%2520South%2520Asia%2520-%2520pre-print%2520copy.pdf

Izabella Rusinowa "Aleksander Hamilton" Ossolineum 1990

 

---

tagi: kompania wschodnioindyjska  stany zjednoczone  przemyt 

	zw
	30 listopada 2019 13:52

57     3367    27 zaloguj sie by polubić