W 2023 roku otwarto po remoncie część Muzeum Czartoryskich w Krakowie nazywaną Klasztorkiem. Znalazły się tam różne "pamiątki historyczne po sławnych ludziach" zebrane przez rodzinę Czartoryskich. Na przykład "strój Cromwella" (po prawej):

czy "buzdygan po królu Anglii Ryszardzie II" (po prawej obok toporka):

Kłopot w tym, że Ryszard II zmarł w 1400 roku, zaś buzdygan jest obecnie datowany na XVI wiek. I podobnie jest z wieloma innymi eksponatami na tej wystawie. Czartoryscy albo byli wielokrotnie nabierani przez sprzedawców antyków, albo nie przejmowali się autentycznością pamiątek i eksponowali na przykład tarczę z XV wieku jako pochodzącą z czasu pierwszej krucjaty. Na wystawie jest jednak pewien eksponat, którego autentyczność nie budzi wątpliwości. Jest to szabla angielskiego generała Blayneya. Szabla była wspomniana kilka lat temu w Szkole Nawigatorów w tekście Pink Panther na temat bitwy pod Fuengirolą w Hiszpanii.

https://pink-panther.szkolanawigatorow.pl/kpt-mokosiewicz-gen-blayney-fuengirola-i-masakra-wizerunkowa-brytanii

O bitwie pod Fuengirolą z jakichś powodów nie mówiło się nigdy tyle, co o bitwie pod Somosierrą. Po bitwie i kapitulacji generała Blayneya przed polskimi żołnierzami z 4 pułku piechoty Księstwa Warszawskiego, generał przekazał swoją szablę kapitanowi Franciszkowi Młokosiewiczowi. Szablę kapitan Młokosiewicz podarował Izabeli Czartoryskiej. Od czasu tekstu Pink Panther niewiele zmieniło się, jeśli chodzi o popularyzację bitwy pod Fuengirolą. Wypożyczalnia łodzi pod zamkiem Fuengirola co prawda nazywa się "Pink Panther Boats", ale to nie jest raczej skutek tego, że Hiszpanie czytają Szkołę Nawigatorów. Szkoda, że przy okazji umieszczenia szabli generała Blayneya na nowej wystawie w Muzeum Czartoryskich nie wyeksponowano szabli tak, jak na to zasługuje, z tablicą informacyjną na temat bitwy. Szabla brytyjskiego generała ginie wśród innych obiektów na wystawie, takich jak na przykład "suchar wojskowy, który według tradycji miał przełamać Napoleon Bonaparte podczas podróży na Wyspę Świętej Heleny" (z przyczyn estetycznych nie zamieszczę zdjęcia tego eksponatu). Skoro Polacy nie eksponują zwycięstwa pod Fuengirolą, trudno się dziwić, że nie wspominają o tej bitwie Anglicy, którzy przegrali ją mimo przewagi 10:1. Bitwa nie jest wspomniana w biografii "Napoleon Wielki" autorstwa Andrew Robertsa, angielskiego polityka i historyka, mającej ponad 1000 stron.

Napoleon został niedawno w Szkole Nawigatorów nazwany "grabarzem Francji". Czytając biografię napisaną przez Robertsa, można się zastanawiać, czy Napoleon nie był grabarzem na zlecenie i w dodatku grabarzem z przekonania. Roberts sporo pisze o korsykańskim patriotyzmie Napoleona, widocznym u niego nadal, kiedy Napoleon był już oficerem armii francuskiej. W eseju napisanym w Valence w 1786 roku Napoleon pisał: "Korsykanie, postępując zgodnie ze wszelkimi sprawiedliwymi prawami, byli w stanie zrzucić jarzmo Genueńczyków i to samo mogą zrobić z jarzmem francuskim. Amen." Roberts pisze, że jak na oficera armii francuskiej była to osobliwa, a nawet zdradziecka deklaracja. W tym samym roku Napoleon napisał esej "O samobójstwie". Pisał w nim o "całowaniu francuskiej ręki", która ciemięży Korsykanów i dalej: " Wy Francuzi, nie dość, że ograbiliście nas ze wszystkiego, co było nam drogie, to jeszcze zepsuliście nam charaktery. Dobry patriota powinien umrzeć, gdy jego ojczyzna przestaje istnieć... Życie jest dla mnie ciężarem, gdyż nie odczuwam żadnej przyjemności i wszystko sprawia mi ból. " W latach 1787-1790 Napoleon pisał historię Korsyki, ale nie znalazł dla niej wydawcy. W 1790 roku Napoleon napisał także opowiadanie "Nowa Korsyka", w którym pewien Anglik spotyka starego Korsykanina. Starzec opowiada Anglikowi o okrucieństwach Francuzów podczas inwazji na Korsykę, o tym jak Francuzi zabili mu ojca, zabili i zgwałcili matkę, powiesili żonę, trzech braci i siedmiu synów. Umierający ojciec wzywał do zemsty i do tego, by syn nigdy nie uznał Francuzów za swoich panów. Starzec zemścił się na Francuzach zabijając wszystkich na pokładzie francuskiego statku.

Roberts tłumaczy napisanie przez Napoleona tej "ponurej opowieści" tym, że w początkach rewolucji francuskiej odczuwał on potrzebę przemocy. Przeważnie przyjmuje się i podobnie czyni to Roberts, że Napoleon przeszedł ewolucję i z korsykańskiego patrioty przemienił się w patriotę francuskiego. Ja jednak nie wykluczyłbym takiej możliwości, że nienawiść do Francuzów pozostała w nim na dłużej. I wiele z jego późniejszych działań, które nie służyły Francji można interpretować inaczej, niż tylko jako przejaw niepohamowanej ambicji.

Ciekawy jest w książce Robertsa wątek przekonań religijnych Napoleona. Roberts pisze, że Napoleon, choć był wychowywany w duchu katolickim, nigdy nie był prawdziwym chrześcijaninem. Wierzył w boską siłę, która po stworzeniu świata rzadko mieszała się do ziemskich spraw. Kilkakrotnie widziano jednak, jak Napoleon przed bitwą wykonywał znak krzyża. Roberts pisze, że Napoleon rozumiał społeczną użyteczność religii, ale był typowym "sceptykiem doby oświecenia". Nic dziwnego, że podczas kampanii we Włoszech w 1797 roku Napoleon stawiał papieżowi ultimatum, żeby "skończył się wpływ Austrii i Królestwa Neapolu na politykę zagraniczną Państwa Kościelnego". Równocześnie jednak zapewniał Jego Świątobliwość, że papież "może pozostać w Rzymie bez żadnego zaniepokojenia" bo Napoleon Bonaparte jest "pierwszym sługą wiary". Pisał to człowiek, który w okresie rządów jakobinów we Francji był zwolennikiem likwidacji klasztorów na Korsyce. Napoleon nie zaatakował Rzymu, bo obawiał się wrogości włoskich katolików. Jednak francuski generał Claude-Victor Perrin zdobył papieską twierdzę w Ankonie i papież poprosił o pokój. Romania, Bolonia, Ferrara i Awinion przechodziły na własność Francji. Państwo Kościelne zobowiązywało się zamknąć swoje porty dla okrętów brytyjskich i zapłacić kontrybucję w postaci 30 milionów franków i 100 dzieł sztuki. Oczywiście w późniejszych latach Napoleon potraktował papieża jeszcze gorzej, ale to już inna historia. Zwycięstwa wojsk francuskich we Włoszech sprawiły, że realne stały się różne plany wzmocnienia pozycji Francji nad Morzem Śródziemnym. Jednym z takich planów był plan inwazji na Egipt.

Andrew Roberts napisał, że francuscy stratedzy wojskowi rozważali wyprawę na Egipt od lat sześcdziesiątych XVIII wieku. Egipt od XVI wieku należał do Turcji, ale faktycznie krajem rządzili Mamelucy, grupa dowódców wojskowych, potomków niewolników pochodzących z krajów nieislamskich, przeważnie Gruzinów lub Czerkiesów. Napoleon Bonaparte w sierpniu 1797 roku zasugerował rządzącemu Francją Dyrektoriatowi atak na Egipt, jako krok w kierunku zniszczenia Anglii. Roberts sugeruje, że chodziło o zastąpienie w tym rejonie handlu brytyjskiego handlem francuskim, stworzenie francuskiej kolonii i bazy wojskowej, z której można by atakować posiadłości brytyjskie. Napoleon miał przy tym liczyć, że na wzór Aleksandra Macedońskiego dotrze do Indii. Maurycy de Talleyrand, w tamtym czasie minister spraw zagranicznych Francji obiecywał Napoleonowi, że pojedzie do Stambułu i będzie przekonywał sułtana, żeby nie występował aktywnie przeciwko francuskiemu atakowi na Egipt.

Twierdzi się, że Talleyrand oszukał Napoleona, bo nie miał zamiaru nigdzie jechać. To moim zdaniem trochę słaby punkt narracji na temat wyprawy do Egiptu. Nie przypuszczam, żeby Napoleon, poznawszy Talleyranda mógł kiedykolwiek sądzić, że narazi się on na tak wielkie ryzyko, aby jechać do Stambułu w czasie, kiedy Francuzi atakowaliby Egipt. Wszystkie koncepcje osłabienia Anglii przez inwazję na Egipt były mrzonkami. Francuzi nie byli w stanie wykorzystać Egiptu do celów strategicznych, bo mieli dużo słabszą flotę od Anglików. Inwazja na Egipt była wjazdem w ślepą ulicę. Skutkiem wyprawy musiała być utrata przez Francję jednego z niewielu ówczesnych sojuszników, czyli Turcji. Można nawet zadać pytanie, komu naprawdę służyli w 1798 roku panowie Bonaparte i Talleyrand, pomysłodawcy tej wyprawy. Bo przecież nie naukowcom chcącym zbadać Egipt.

Paul Strathern w książce "Napoleon w Egipcie" pisze, że podstawową lekturą Napoleona w trakcie podróży do Egiptu był Koran. "Podobnie jak wcześniej Aleksander Wielki, chciał poznać religię ludzi, nad którymi miał sprawować władzę. Twierdził, że jeśli powstanie taka konieczność, sam jest gotów zostać muzułmaninem i przynajmniej początkowo robił wszystko, by pokazać, że ma zamiar dotrzymać obietnicy." Napoleon zredagował odezwę do mieszkańców Egiptu, która głosiła między innymi: "W imię Boga miłosiernego (...) Mieszkańcy Egiptu! Będą wam wmawiać, że przybyłem tu jako wróg islamu. (...) Czczę Boga bardziej niż wasi ciemiężyciele. Szanuję jego proroka Mahometa i Koran (...) Francuzi także są prawdziwymi muzułmanami. Dowiedli tego, podejmując marsz na Rzym i obalając tron papieża, który stale podburzał chrześcijan do wojny z muzułmanami." Napoleon opisując swoje uczucia w tamtym czasie stwierdził: "Miałbym swoją religię. Widziałem siebie, w turbanie i z Koranem w ręku, przykrojonym do moich potrzeb, jadącego do Azji na grzbiecie słonia. W moich działaniach połączyłbym doświadczenia dwóch światów, czerpiąc z historii dla własnej korzyści."

Andrew Roberts twierdzi, że Koran rzeczywiście podobał się Napoleonowi, bo jak twierdził Napoleon, ma "nie tylko charakter religijny, ale również obywatelski i polityczny. A Biblia jedynie prawi morały." Podobało się Napoleonowi także to, że muzułmanie "oderwali więcej dusz od fałszywych bożków, obalili więcej bałwanów i zburzyli więcej pogańskich świątyń w ciągu piętnastu lat niż wyznawcy Mojżesza i Chrystusa przez piętnaście wieków". Napoleon miał na myśli muzułmańskich ikonoklastów.

Tak na marginesie można zauważyć, że różne brednie, które opowiadał Napoleon w ciągu swojej kariery politycznej i wojskowej świadczą o spustoszeniu, jakiego w umysłach ludzi dokonywała oświeceniowa filozofia. Napoleon z pewnością został poddany oświeceniowej indoktrynacji, kiedy był jako nastolatek uczniem francuskiej szkoły wojskowej.

Kiedy Napoleon wraz z wojskiem płynął do Egiptu, francuskiej flocie udało się umknąć pościgowi admirała Nelsona, który krążył po Morzu Śródziemnym tak, jak gdyby nie chciał spotkać się z francuską flotą inwazyjną. Po wylądowaniu Francuzów 1 lipca 1798 r. pod Aleksandrią, już następnego dnia doszło do szturmu na miasto, które zostało zdobyte dość łatwo. W trakcie późniejszego marszu na Kair wojsko francuskie było atakowane przez jazdę Mameluków. Jednak po ustawieniu piechoty francuskiej w czworoboki, wyposażona w przestarzałą broń jazda mamelucka była bezradna i tylko ponosiła straty. Ten scenariusz powtarzał się wielokrotnie podczas bitew Francuzów z Mamelukami, także podczas tak zwanej bitwy pod piramidami ( w rzeczywistości mającej miejsce kilkanaście kilometrów od nich). Zwycięstwo w tej bitwie umożliwiło Napoleonowi zajęcie Kairu.

W tym momencie zaczęła się komedia pod hasłem "niesienie haseł rewolucji francuskiej" Egipcjanom, którzy niczego podobnego nie oczekiwali i przez najbliższe lata życzyli sobie przede wszystkim pozbycia się Francuzów. Napoleon stworzył rady złożone z miejscowych szejków, aby, jak to określił "oswoić egipskich notabli z ideami zgromadzenia przedstawicielskiego i rządu". Napoleon dokonał też wielu reform poprawiających byt Egipcjan, ale nie sprawiło to jakiejś istotnej różnicy w podejściu Egipcjan do Francuzów.

Jeszcze większą komedią było przymilanie się Napoleona do muzułmanów. Andrew Roberts zamieszcza treść rzekomej rozmowy między Napoleonem, a trzema imamami, która miała mieć miejsce przy okazji wejścia Napoleona na szczyt Wielkiej Piramidy. Została ona przytoczona w jednym z rozkazów dziennych Napoleona:

Bonaparte: Chwała Allahowi! Kim był kalif, który otworzył tę piramidę i zakłócił spokój prochów umarłych?

Mohammed: Uważa się, że wódz wiernych, Mahmud... Inni mówią, że to był sławny Harun ar-Raszid, który poszukiwał skarbów, ale znalazł tylko mumie.

Bonaparte: Chleb ukradziony przez nikczemnika napełnia usta żwirem.

Mohammed: (z ukłonem): Zaiste oto obserwacja godna mędrca.

Bonaparte: Chwała Allahowi! Nie ma Boga oprócz Allaha, Mahomet jest jego prorokiem, a ja jestem jednym z jego przyjaciół...

Sulejman: Bądź pozdrowiony również i ty, niezwyciężony generale, ulubieńcu Mahometa.

Bonaparte: Dziękuję ci, mufti. Koran raduje mój umysł... Kocham proroka i zamierzam odwiedzić oraz uczcić jego grób w Świętym Mieście. Ale moim zadaniem jest najpierw wytępienie Mameluków.

Ibrahim: Niechaj anioły zwycięstwa zmiatają kurz sprzed twoich stóp i osłaniają cię swymi skrzydłami... O najdzielniejszy spośród synów Jezusa, Allah sprawił, że postępuje za tobą anioł zagłady, aby oswobodzić ziemię egipską.

W dalszej części rozmowy imam Sulejman miał stwierdzić, że Napoleon potraktował papieża "łagodnie i życzliwie". Bonaparte odpowiedział, że Jego Świątobliwość popełnił błąd, twierdząc, że muzułmanie będą skazani na wieczny ogień piekielny, zaś lektura Koranu doprowadziła go do przekonania, że wolą Mahometa było aby Egipcjanie dołączyli do Francuzów w celu zniszczenia Mameluków. Według Napoleona prorok opowiadał się za handlem z Frankami i popieraniem ich wysiłków w celu dotarcia do Indii i chciałby, aby Francuzi mieli swoje magazyny w egipskich portach, a Egipcjanie przegnali mieszkańców Albionu, przeklętych pośród synów Jezusa.

Wobec ogólnej wrogości wobec Francuzów ze strony muzułmańskich mieszkańców Egiptu te wypowiedzi Napoleona mogą wydawać się absurdalne. Egipcjanie byli raczej gotowi wbijać Francuzom noże w plecy, niż zmiatać kurz sprzed ich stóp. A Napoleon w głębi serca gardził Egipcjanami, czemu dawał wyraz w listach. Jednak egipski autor z epoki, Nikula at-Turk pisał, że wielu muzułmanów uznało Napoleona za Mahdiego, czyli człowieka prowadzonego przez Boga i uczyniłoby tak jeszcze więcej muzułmanów, gdyby Bonaparte nosił stroje bliskowschodnie. Andrew Roberts pisze, że "było to zaskakujące niedopatrzenie ze strony Napoleona" że tylko raz ubrał on turban i szarawary.

Z kolei Paul Strathern pisze, że Napoleon kazał podległym sobie gubernatorom, czyli Kléberowi w Aleksandrii i Menou w Rosetcie zorganizować lokalne obchody urodzin Mahometa i wziąć w nich udział. Sam Napoleon w dniu urodzin Mahometa "przybył do rezydencji szejka el-Bekriego, gdzie odmawiano modlitwy i odczytano niekończącą się listę krewnych Mahometa od siódmego wieku (...) Według niektórych źródeł Napoleon wystąpił na tych uroczystościach w stroju arabskim. " Strathern podkreśla, że o stroju arabskim Napoleona nie wspominał on sam ani obecny na uroczystości historyk egipski El-Dżabarti. Sekretarz Napoleona Bourrienne wspominał jednak o pojawieniu się Napoleona pewnego dnia na obiedzie w "czymś przypominającym wschodni strój". Jak pisał Bourrienne: "Przyszedł w nowym kostiumie. Nie zareagował na gromkie wybuchy śmiechu. którymi go powitano. Bez słowa zajął miejsce. Wyglądał jednak tak żałośnie w turbanie i orientalnych szatach, było mu w nich tak niewygodnie, że szybko je zdjął i nigdy później nie pojawił się już w takim przebraniu. "

Napoleon popierał związki żołnierzy francuskich z Egipcjankami. El-Dżabarti pisał na ten temat tak: "Wielu Francuzów prosiło kairskich notabli o zgodę na poślubienie ich córek i niektórzy się na to zgadzali, albo z chciwości, albo dla zdobycia protektorów w armii francuskiej. Dla Francuzów sprawa była prosta: musieli tylko zdobyć dwa oświadczenia , które nic ich nie kosztowały, gdyż i tak nie wierzyli w żadną religię." Dwa oświadczenia, o których wspominał El-Dżabarti brzmiały: "Oświadczam, że nie ma boga nad Allaha" i "Oświadczam, że Mahomet jest jego prorokiem". Napoleon nie naciskał na swoich generałów, aby brali ślub z muzułmankami, ale jeden z nich, Menou, uczynił tak z własnej woli, przechodząc przy tym na islam. Jak pisze Strathern: "Napoleon tylko gorąco poparł jego czyn (...) Oficerowie Menou wykazali jednak mniej entuzjazmu. Wielu z nich mówiło, że nowa żona Menou, Zobeida, to córka zwykłego dozorcy łaźni, która omamiła czterdziestoośmioletniego kawalera swoimi wdziękami i zrobiła z niego głupca. (...) Menou przeszedł na islam, potem wziął tradycyjny ślub muzułmański, a nawet przyjął imię Abdullah, choć najwyraźniej uniknął obrzezania z racji swojego wieku i rangi. Trudno ocenić na ile poważnie traktował swoje zobowiązanie."

Betsy Balcombe, córka rezydenta angielskiej Kompanii Wschodnioindyjskiej na Wyspie Świetej Heleny, na której uwięziony Napoleon spędził ostatnie lata życia, przytoczyła odpowiedź Napoleona na pytanie, czy naprawdę przyjął islam: "Religią żołnierza jest walka. Nigdy jej nie zmieniłem. Reszta to sprawa kobiet i księży. Jeśli chodzi o mnie, to zawsze przyjmuję wiarę kraju w którym jestem."

Oczywiście to przyjmowanie "wiary kraju w którym jestem" u Napoleona miało charakter bardzo powierzchowny, ograniczało się do słów i pustych gestów. Ślad jednego z takich pustych gestów można znaleźć także w Muzeum Czartoryskich w Krakowie. Jest tam zdobyczna czapka prawosławnego archireja (czyli przedstawiciela wyższego duchowieństwa - patriarchy, arcybiskupa lub biskupa), w której według tradycji Napoleon przekraczał Berezynę w 1812 roku.

 

Nawet jeśli czapka w rzeczywistości nie ma nic wspólnego z Napoleonem, to sama pamięć o takim zdarzeniu jak przebieranie się cesarza za biskupa prawosławnego jest dosyć wymowna. Kilkanaście lat wcześniej Napoleon "denuncjował" prawosławnych wobec Egipcjan, twierdząc, że wyznawcy prawosławia "czują wstręt do jedynego Boga, ponieważ zgodnie z ich kłamstwami uważają, że jest trzech Bogów". Napoleon wykorzystywał wtedy fakt, że prawosławni mają odmienną niż w chrześcijaństwie zachodnim naukę o Świętej Trójcy, skupiającą się na trzech Osobach mających odrębne właściwości. Napoleon próbował w ten sposób zniechęcić Egipcjan do Rosjan, których kontyngent pojawił się w Egipcie w czasie jednej z inwazji Turków próbujących odbić Egipt.

Podczas pobytu w Egipcie Francuzi stracili wielu wartościowych żołnierzy i oficerów. Między innymi podczas powstania w Kairze stłumionego przez Francuzów został zamordowany polski adiutant Napoleona Józef Sułkowski. Szczególnie niefortunna była wyprawa Napoleona z Egiptu do Ziemi Świętej. Poniósł wówczas ciężkie straty nie osiągnąwszy żadnych korzyści. Wielu żołnierzy zginęło, inni zmarli wskutek epidemii. Wyprawa przyniosła też wiele szkód chrześcijanom przebywającym w Ziemi Świętej, ze względu na późniejszą zemstę muzułmanów.  

W 1799 roku Napoleon pozostawił swoją armię w Egipcie i wrócił do Francji, żeby "ratować rewolucję" zagrożoną przez antyfrancuską koalicję. Zwolennicy Napoleona twierdzą, że przecież nie mógł gnić w Egipcie, kiedy ojczyzna była zagrożona. Faktycznie jednak musiał zdawać sobie, że losy francuskiej armii w Egipcie są policzone i nieuchronną klęskę postanowił zrzucić na barki "Abdullaha" Menou, który poddał się Brytyjczykom w 1801 roku. A może po prostu sponsorzy Napoleona wezwali go do Francji. Dziwnym trafem wszechpotężna flota brytyjska także tym razem nie była w stanie zapobiec przepłynięciu Napoleona przez Morze Śródziemne. Podobnie jak nie zapobiegła w 1814 r.  jego ucieczce z wyspy Elby, a powolność "pościgu" za okrętem Napoleona budziła nawet zdziwienie brytyjskich marynarzy... Ciekawe jest też to, że po przegranej bitwie pod Waterloo w 1815 r. Napoleon. mogący się obawiać, że Burbonowie lub Prusacy dokonają jego egzekucji, wolał schronić się na brytyjskim okręcie niż u swojego teścia, cesarza Austrii.  

 

---

tagi: islam  wielka brytania  francja  egipt  napoleon bonaparte  rewolucja francuska 

	zw
	29 lutego 2024 22:02

46     1172    11 zaloguj sie by polubić