Krzysztof Kąkolewski, zmarły kilka lat temu dziennikarz, napisał kiedyś, że "w socjalizmie realnym nie liczyły się osoby, tylko zadania do których dobierano odpowiednie osoby". Moim zdaniem jest to stwierdzenie bliskie prawdy. Ale w dyskusjach na temat nowego filmu "Gierek", bohater filmu jest przeważnie traktowany jak jakiś Król Słońce, który w latach 70-tych decydował w kraju o wszystkim i w zasadzie sam budował "lepszą Polskę". Tymczasem wymowa filmu jest trochę inna. Wbrew fatalnemu zwiastunowi, który zupełnie słusznie został parę tygodni temu skrytykowany przez Gospodarza, nie jest to wcale "Edward Gierek Superstar".

Film to raczej historia poczciwiny i równego gościa, który chciał dobrze. Którego intryga partyjna wyniosła w 1970 roku na szczyt i którego inna intryga w 1980 roku obaliła. Intryga partyjnych kolegów, a także skutki działań międzynarodowych bankierów, którzy są w filmie jak żywcem wzięci z książek Songa Hongbinga. Akcja filmu jest ograniczona do lat 1970-1982, więc pokazuje wydarzenia dobrze znane. Żeby trochę uatrakcyjnić fabułę, twórcy dodali absurdalny wątek prac nad "bombą neutronową, która dałaby nam wolność". Dla mnie znacznie ciekawszym filmem niż "Gierek" byłby film o początkach kariery partyjnej przyszłego pierwszego sekretarza. Początkach, które są słabo znane, o czym świadczą pojawiające się nawet tu w Szkole Nawigatorów komentarze, że Gierek nie był ze "stalinowskiej bandy". Ale o początkach kariery Gierka raczej trudno byłoby nakręcić laurkę, chyba, że ktoś sfilmowałby kompletną nieprawdę.

Dwaj autorzy o zupełnie przeciwstawnych poglądach, czyli Jerzy Eisler i wspomniany Krzysztof Kąkolewski spekulowali, że Edward Gierek podczas pobytu na emigracji w Belgii był agentem wywiadu sowieckiego. Nie przytaczali jednak żadnych konkretnych poszlak mogących na to wskazywać. Już w latach 60-tych Gierek należał do faworytów kierownictwa sowieckiego, na co wskazują dokumenty, które przytacza historyk Mirosław Szumiło.

Zostawiając jednak na boku spekulacje i dokumenty z sowieckich archiwów, które mogą być równie dobrze fałszywkami - nawet biografia Gierka autorstwa życzliwego mu, lewicowego historyka Mariusza Głuszko zawiera sporo faktów uderzających w jego mit. Co najmniej do 1957 r. Gierek jawi się jako człowiek służący przede wszystkim partii, a nie zwykłym ludziom. W latach 1954-1956 Gierek należał do grona najbardziej zaufanych osób Bolesława Bieruta. "Małego Stalina", jak nazywa Bieruta Mariusz Głuszko.

Edwarda Gierka ściągnęli do kraju z Belgii Roman Zambrowski i Ostap Dłuski, czyli późniejsi przywódcy frakcji "puławian" w Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Z jakichś powodów zależało im na osobie Gierka, chociaż ten ostatni nie należał do orłów intelektu. Wielu autorów pisze, że Gierek bezprawnie przypisywał sobie wykształcenie wyższe, podczas gdy ukończył jedynie kilka klas szkoły powszechnej i kurs w szkole partyjnej. Gierek twierdził, że tytuł inżyniera górnika uzyskał na podstawie dekretu o stopniu inżyniera z 1947 roku. Dekret przewidywał możliwość uzyskania tytułu inżynierskiego przez osoby, które nie ukończyły studiów wyższych, ale warunkiem było ukończenie specjalnego kursu organizowanego przez szkołę wyższą, bądź przepracowanie 10 lat w zawodzie, w tym 3 lata na stanowisku powierzanym zazwyczaj inżynierom. W obu wypadkach nadanie stopnia inżyniera było uzależnione od zdania specjalnego egzaminu. Tymczasem w przypadku Gierka nie było ani ukończenia technicznej szkoły średniej, ani kursu inżynierskiego przy szkole wyższej. Jedynie Wirtualna Polska pisze, że "Gierek otrzymał dyplom magistra inżyniera na Akademii Górniczo-Hutniczej." Może Gierek został inżynierem honoris causa :) Ciekawe, że artykuły w których podawane są informacje o rzeczywistym wykształceniu Gierka zaczęły się pojawiać dopiero w ostatnich latach. Jakoś nikt nie zestawił w 1995 roku opowieści Aleksandra Kwaśniewskiego o jego wyższym wykształceniu z opowieściami Gierka. W latach dziewięćdziesiątych dziennikarze i historycy byli wyjątkowo mało dociekliwi.

Mariusz Głuszko stwierdził, że w szkole partyjnej Gierek miał problemy z nauką, ale ratowało go to, że miał "dobry grzbiet partyjny" (jak napisano w opinii absolwenta kursu). W kwietniu 1951 r. w czterech kopalniach Zagłębia Dąbrowskiego wybuchł strajk. Do gaszenia strajku wysłano Gierka. Strajkujący grozili mu wrzuceniem do szybu kopalnianego, ale Gierkowi udało się przekonać ich do zaprzestania strajku. Obiecał strajkującym, że nie zostaną wyrzuceni z partii, ale partia nie zamierzała dotrzymać tego słowa. W strajkujących kopalniach rozwiązywano organizacje partyjne.

Dzięki wsparciu między innymi Romana Zambrowskiego w 1954 r. Gierek awansował na stanowisko kierownika Wydziału Przemysłu Ciężkiego Komitetu Centralnego PZPR. W tym okresie znalazł się w zaufanym gronie ludzi Bolesława Bieruta. Gierek nie tylko spotykał się z Bierutem oficjalnie co tydzień w związku z pełnioną funkcją, ale także odwiedzał Bieruta w jego domu prywatnym. Jak pisał Mariusz Głuszko: "Uczestnictwo w prywatnych spotkaniach w willi Bieruta przy ulicy Klonowej w Warszawie czy też w Konstancinie było dużym wyróżnieniem i mogło dawać Gierkowi nadzieję na dalsze awanse. Niewątpliwie przychylność Bieruta znacząco wpłynęła na pozycję Gierka w aparacie partyjnym."

Edward Gierek długo pamiętał o przychylności Bieruta. W 1979 roku odsłonił pomnik Bieruta w Lublinie, a synowi Bieruta Janowi Chylińskiemu umożliwił zostanie ambasadorem w Republice Federalnej Niemiec. Kariera Gierka w latach 1954-1956 przypadała już na okres po śmierci Stalina, ale w państwie kierowanym przez Bieruta i Bermana stalinizm miał się dobrze. Wykonano wtedy w Polsce wiele wyroków śmierci na "wrogów ludu". Także już po śmierci Stalina został zatrzymany przez władze Prymas Wyszyński.

W marcu 1956 r., po śmierci Bieruta, Gierek znalazł się w Komitecie Centralnym PZPR. Kiedy 28 czerwca rozpoczął się strajk zakładów przemysłowych Poznania, Gierek przedostał się do miasta i dotarł do budynku Wojewódzkiej Rady Narodowej. Kiedy do budynku WRN dostała się pikieta strajkujących, sekretarka ukryła Gierka i wiceprzewodniczącego Centralnej Rady Związków Zawodowych w szafie. Gierek bardzo wstydził się tego epizodu i swojego biografa Janusza Rolickiego prosił, aby w książce "Przerwana dekada" nie wspominał o nim. Ostatecznie pojawiła się tam wersja, że Gierek został ukryty w pokoiku recepcyjnym. Sam Gierek utrzymywał, że nie był zwolennikiem użycia siły wobec protestujących robotników Poznania. To są jednak tylko jego własne słowa. Decyzję o użyciu siły podjęło Biuro Polityczne KC PZPR w Warszawie. Do Poznania wkroczyły dwie dywizje pancerne i dwie dywizje piechoty. Zginęły co najmniej 74 osoby, kilkaset było rannych. Po stłumieniu protestów Gierek nie pojawiał się na pogrzebach robotników, za to na pogrzebie zabitych żołnierzy i ubeków powiedział: "Stojąc dziś nad ich mogiłami, w świętym gniewie i oburzeniu przyrzekamy, że uczynimy wszystko, aby przykładnie ukarać sprawców ich śmierci!" Gierkowi zlecono napisanie raportu o wydarzeniach poznańskich, który był napisany w typowej stalinowskiej nowomowie, z rytualnymi stwierdzeniami o dywersji politycznej przygotowanej przez wrogi ośrodek.

W 1956 r. po październikowej odwilży Gierek przepraszał górników, których w 1951 roku wyrzucał z partii. Ale już za czasów nowego I sekretarza KC PZPR, Władysława Gomułki, Gierek ostro potraktował delegację robotników z Poznania, mieszając pogróżki z przechwałkami o sile partii. Jeden z delegatów robotniczych po powrocie do Poznania został aresztowany przez UB.

Nowy I sekretarz PZPR Władysław Gomułka dość szybko pozbył się Gierka z Warszawy. Od 1957 roku Gierek został I sekretarzem Komitetu Wojewódzkiego PZPR w Katowicach. Oto kolejny fragment z książki Mariusza Głuszko:

"Wydaje się, że Gomułka dostrzegał w Gierku człowieka Bieruta, który go sprowadził do Warszawy i któremu zawdzięczał awans. Towarzysz Wiesław (Gomułka) nie chciał, by nowa ekipa była kojarzona w jakikolwiek sposób z tymi, którzy byli blisko polskiego małego Stalina".

Dekada lat 60-tych była okresem intryg i konfliktów między różnymi grupami w PZPR. "Puławianie", którzy wylansowali Gierka, poczuli się zdradzeni, kiedy Gierek, tworząc własną partyjną frakcję, zawierał taktyczne sojusze z frakcją Mieczysława Moczara. A internacjonaliści tacy jak "puławianie" łatwo nie wybaczają. W latach 70-tych zaciekła antygierkowska opozycja wywodziła się między innymi z rodzinnych kręgów przedstawicieli frakcji "puławian". A nawet można przypuszczać, że obecne ataki Gazety Wyborczej i salonu na film "Gierek", są częściowo pokłosiem tamtej "zdrady Gierka" z lat 60-tych. Gazownia to w dużym stopniu potomkowie "puławian" . Internacjonaliści są jak widać pamiętliwi. Innym powodem niechęci Gazowni do filmu są na pewno zawarte w nim kpiny z tak cenionych przez to środowisko postaci jak Jaruzelski i Balcerowicz. Oczywiście, w jakimś stopniu krytyka filmu może być spowodowana jego wadami. Film "Gierek" jest równie głęboki, jak książka pod tytułem "Rozgniewany węgielek" o roli węgla w gospodarce, która była lekturą obowiązkową w szkołach podstawowych w latach siedemdziesiątych. Ale Gazownia już nie raz chwaliła znacznie większy chłam, jeśli był po jej linii.

Pod koniec lat 60-tych na Kremlu z pewnością stwierdzono, że czas Gomułki dobiegł końca. Gierek był z punktu widzenia Moskwy lepszym kandydatem na I sekretarza KC PZPR niż Moczar. Chociaż jestem przekonany, że również Moczar potrafiłby wprowadzić w życie program gospodarczy, który przeszedł do historii jako program Gierka. Za Moczara byłoby tylko więcej partyzantów niż górników w telewizji.

Jak pokazuje przykład wyeliminowania Moczara w walce o stanowisko I sekretarza, Gierek też potrafił radzić sobie w wewnątrzpartyjnych intrygach. Wbrew temu, co pokazuje film. Nie ma też w filmie pokazanego podstawowego faktu, że program gospodarczy Gierka z początku lat 70-tych był przedstawiony do zatwierdzenia w Moskwie, co burzy mit, że "Breżniew się wściekł, bo Gierek kręcił z Zachodem". Innych przekłamań w filmie nie będę omawiał, bo jest już trochę artykułów w Internecie na ten temat. Szkoda, że zamiast pełnej filmowej biografii Gierka otrzymaliśmy tylko wycinek. I to taki, który najłatwiej było zakłamać. Wystarczyło odwołać się do ludowego mitu.

 

https://historia.org.pl/2014/02/20/edward-gierek-droga-do-wladzy/

Krzysztof Kąkolewski, Generałowie giną w czasie pokoju

https://www.fakt.pl/hobby/historia/jak-edward-gierek-zostal-inzynierem-kto-zalatwil-mu-dyplom-wyzszej-uczelni/s8rl09q

https://wiadomosci.wp.pl/dyktatura-ciemniakow-6034078262482049g/4

http://isap.sejm.gov.pl/isap.nsf/download.xsp/WDU19470170067/O/D19470067.pdf

https://www.publio.pl/files/samples/2d/df/c8/158219/Edward_Gierek_Szkic_do_portretu_PRL_demo.pdf

https://kultura.poznan.pl/mim/kultura/news/historia,c,8/poznanski-wstyd-gierka,149393.html

---

tagi: prl  pzpr  bolesław bierut  edward gierek 

	zw
	30 stycznia 2022 19:42

17     1644    11 zaloguj sie by polubić